Tartışmalı bir eser: Ahmet Mithat Efendi ’nin Bahtiyarlık romanı üzerine bir tahlil çalışması

Türk edebiyatı tarihinde özellikle köy romanının başlangıcı konusunda yapılan bilimsel çalışmalarda ismi çok sık geçen Ahmet Mithat Efendi’nin Bahtiyarlık eseri hakkındaki iki önemli tartışma konusu bulunmaktadır. Bunlardan birincisi eserin hangi kategoriye dâhil edilmesi gerektiği; ikincisi ise eserin ilk köy romanı olarak kabul edilip edilmeyeceğidir. Çalışmamızın ilk bölümünde detaya girmeden doğrudan veya dolaylı olarak Bahtiyarlık adının anıldığı bazı önemli bilimsel yayımlar üzerinde durduk. İkinci bölümünde ise romanı, “hikâye ve anlatım, bakış açısı, vak'a örgüsü-olay örgüsü, kişiler, zaman, mekân, dil ve üslup” üst başlıklarına göre incelemeye çalıştık. Romanla ilgili tespitlerimizi çalışmamızın sonuç bölümünde değerlendirdik. İlk köy konulu romanlar arasında yer almakla birlikte Bahtiyarlık eserinin dikkat edilmesi gereken önemli bir başka özelliği de vardır. Köy hayatına özenerek, ondaki zenginlikleri ortaya çıkarma hevesini yaşayan bir aydın tipini yaşadığı maceraları ilk kez bu eserde görüyoruz. Romanı içerdiği mesajlar itibariyle yazarın daha önce kaleme aldığı eserlerinden ayıran en önemli özelliği bu yönü olmuştur. Eser sadece çalışkanlık ve tembellik; alafranga ve alaturka özentisi kavramları etrafında kurgulanmış olsa Felâtun ile Rakım Efendi (1876) romanının bir tekrarı olmuş olurdu. Bahtiyarlık eserinde de aynı sosyal içerikli mesajlar bulunmakla birlikte onu Felâtun ile Rakım Efendi eserinden ayıran en önemli özellik Rakım Efendi tipinin karşılığı olan Şinasi’nin bir entelektüel olarak köylü olmayı arzulamasıdır. Burada köylülük, itibarın ve mutluluğun kaynağı olarak gösterilmektedir. Bu açıdan bakıldığında Bahtiyarlık romanının bilimsel metot ve tekniklerle incelenmeye değer olduğunu düşünüyoruz. Bu çalışmamızda temel amacımız, söz konusu eseri bilimsel tahlil yöntemleriyle analiz ederek araştırmacıların roman hakkında yaptıkları çalışmalara katkıda bulunmak ve eserin aynı içerikte kaleme alınmış romanlardan farklı yönlerine dikkat çekmektir