Eindrapportage archeologisch vooronderzoek (12972.001) Laan van de Mensenrechten (naast nr. 555) te Apeldoorn

Gespecificeerde archeologische verwachting Op basis van het archeologisch bureauonderzoek heeft het plangebied in zijn algemeenheid een middelhoge verwachting op het voorkomen van archeologische resten uit alle archeologische perioden vanaf het (Laat-)Paleolithicum. Het plangebied ligt namelijk binnen het oostelijke uiteinde van een relatief hooggelegen en van west naar oost (flauw) hellende daluitspoelingswaaier. Deze gronden werden kennelijk niet gezien als de meest geschikte woon- dan wel landbouwgronden. Voor Jagers-Verzamelaars (Laat-Paleolithicum en Mesolithicum) zal het plangebied waarschijnlijk wel een voldoende gunstige ligging hebben gehad als tijdelijke nederzettingslocatie (jachtkampementen), maar waarschijnlijk ging de voorkeur uit naar de hoger gelegen overgangen naar het ten westen gelegen stuwwallengebied. Vanaf het Neolithicum had het plangebied op zich geen ongunstige ligging als nederzettingslocatie voor Landbouwers, echter ook hiervoor geldt dat naar het westen toe, richting de stuwwal, betere gronden lagen die aantrekkelijker zullen zijn geweest als bewoningsplaats. Tot op heden zijn er in de directe omgeving van het plangebied geen archeologische vondsten gedaan uit de Steentijd dan wel uit de Late-Prehistorie. Historisch kaartmateriaal geeft aan dat het plangebied buiten de grote oude landbouwcomplexen heeft gelegen die rondom de dorpskern van Apeldoorn lagen. Wel heeft door plangebied een sprenkbeek gelopen (Kayersbeek). Sprengbeken in de omgeving van Apeldoorn zijn al vanaf de 14e eeuw aangelegd/gegraven. Pas rond het begin van de 19e eeuw is het plangebied deel gaan uitmaken van een grootschalige ontginning en heeft er bebouwing gestaan (vermoedelijk kleine boerenerven) in het westelijke en centrale deel van het plangebied, aan weerszijden van de gegraven sprengbeek. Rond begin jaren ’30 van de 20e eeuw is het plangebied opgehoogd en deel gaan uitmaken van een terrein behorend tot het spoorwegemplacement Apeldoorn. Resultaten inventariserend veldonderzoek De resultaten van het inventariserend veldonderzoek (IVO, verkennende fase) bevestigd de aanwezigheid van een moderne ophooglaag, welke gemiddeld 220 cm dik is. Onder deze ophooglaag bevindt zich de oorspronkelijke bodemopbouw, welke vanaf het voormalige maaiveldniveau aanwezig was. Deze is vermoedelijk ten gevolge van agrarische bewerking het meest verstoord/omgewerkt in het westelijke deel van het plangebied, waarbij onder een voormalige bouwvoor van donkergrijs tot donkergrijsbruin gekleurd, matig humeus, zwak grindig, matig siltig, matig fijn tot zeer fijn zand (Apb-horizont) een gevlekte laag voorkomt van grijsgeel gekleurd, zwak humeus, zwak grindig, matig tot sterk siltig, matig fijn tot zeer fijn zand. Waarschijnlijk betreft het een vermenging van humeus zand van de oorspronkelijke bouwvoor met “geel” zand van de C-horizont. In het oostelijke deel van het plangebied gaat het om een voormalige bouwvoor met hieronder een vrij scherpe overgang naar de C-horizont. Bij één boring gezet in het centraal-oostelijke deel van het plangebied is merendeels intacte bodemopbouw aangetroffen, bestaande uit een matig humeus dek (vermoedelijk een plaggendek) met hieronder een merendeels intacte veldpodzolbodem, in de vorm van een dun restant van de AhE-horizont, gevolgd door een inspoelings-Bhe- en vervolgens de BC-horizont. Het oorspronkelijke moedermateriaal betreft daluitspoelingswaaierafzettingen (sneeuw-smeltwaterafzettingen). Verstoring van het archeologisch potentiele sporenniveau lijkt daarmee voornamelijk te hebben plaatsgevonden in het westelijke deel van het plangebied. Voor het oostelijke deel van het plangebied geldt dat deze nog deels intact aanwezig zal zijn. Archeologische sporen, indien aanwezig, zullen meest zichtbaar zijn direct onder de voormalige bouwvoor, in de top van de C-horizont en op een diepte vanaf circa 245 cm -mv. Conclusie Geconcludeerd wordt dat voor het westelijke deel van het plangebied, waar de oorspronkelijke bodemopbouw en daarmee het archeologisch niveau (vondstniveau én sporenvlak) waarschijnlijk geheel is aangetast, de middelhoge verwachting bijgesteld kan worden naar een lage verwachting. Voor restanten van de sprengbeek van de Kayersbeek (vulling/demping met eventuele beschoeiingen) blijft de hoge verwachting wel gehandhaafd, aangezien deze dieper kunnen doorlopen. Dit geldt ook voor restanten van muurwerk/funderingen van bebouwing welke aan het begin van de 19e eeuw in het westelijke en centrale deel van het plangebied is gebouwd. Voor het oostelijke deel van het plangebied geldt dat de middelhoge verwachting behouden blijft op het voorkomen van archeologische resten vanaf het begin van het Laat-Paleolithicum. Het archeologisch niveau bevindt zich echter wel ver buiten het bereik van de geplande bodemingrepen ten behoeve van de beoogde ontwikkeling. Advies Op grond van de resultaten van het inventariserend veldonderzoek en in relatie tot de beoogde ontwikkeling, wordt door Econsultancy de aanbeveling gedaan om geen vervolgonderzoek te laten plaatsvinden. De geplande bodemingrepen zullen ruim buiten het bereik blijven van het niveau waar nog archeologische waarden kunnen worden verwacht. Indien er in de toekomst werkzaamheden worden uitgevoerd, waarbij de (moderne) ophooglaag wordt afgegraven en daarna bodemingrepen worden uitgevoerd die reiken tot in de oorspronkelijke bodemopbouw, is het advies wel een aanvullend onderzoek/vervolgonderzoek te laten plaatsvinden. Omdat archeologische vindplaatsen kunnen worden verwacht met een lage, matige dan wel een hoge spoor-/vondstdichtheid, wordt geadviseerd het vervolgonderzoek in de vorm van een gravend onderzoek te laten uitvoeren. Vindplaatsen met een lage spoor-/vondstdichtheid kunnen met een karterend booronderzoek worden gemist en is dan ook niet geschikt als vervolgonderzoek. Daarnaast zullen restanten van de voormalige sprengbeek in het centraal-westelijke deel van het plangebied zich als lijnvormig fenomeen tot uiting komen. Het vervolgonderzoek kan dan het beste worden uitgevoerd in de vorm van een proefsleuvenonderzoek en nadat de (moderne) ophooglaag is verwijderd. Voor dit onderzoek zal dan een door de bevoegde overheid goedgekeurd Programma van eisen te zijn opgesteld, waarin is vastgelegd waaraan het onderzoek moet voldoen. Dit advies is voorgelegd aan het bevoegd gezag in kwestie, Burgemeester en Wethouders van de gemeente Apeldoorn en door middel van een selectiebesluit als zodanig bekrachtigd (beoordeling archeologisch rapport door de heer G.W.J. Spanjaard, d.d. 22-06-2020). Met bovenstaand advies is ingestemd. Bij wijziging van het bestemmingsplan dient de gebiedsaanduiding ‘overige zone – hoge archeologische verwachtingswaarde’ opgenomen te worden voor het gehele plangebied. Bij het verlenen van een omgevingsvergunning voor de geplande werkzaamheden hoeven, zolang de bodem-ingrepen die met de vergunde werkzaamheden gepaard gaan niet dieper reiken dan 1,65 m -mv, geen voorschriften ten aanzien van de omgang met archeologie opgenomen te worden. Aanvullend archeologisch onderzoek wordt voor de huidige plannen niet noodzakelijk geacht. Bij eventuele (toekomstige) bodemingrepen dieper dan 1,65 m -mv is vervolgonderzoek noodzakelijk in de vorm van een archeologisch proefsleuvenonderzoek