Das Kriterium des Christseins - recenzja

Recenzja książki: Karl-Heinz Menke, Das Kriterium des Christseins. Grundriss der Gnadenlehre, Verlag Friedrich Pustet, Regensburg 2003, 237 s."Karl-Heinz Menke, profesor dogmatyki pracujący obecnie w Bonn, daje nam do ręki kolejną bogatą w treść i wyważoną w metodzie książkę. Tym razem – między innymi po uznanej w szerokich kręgach habilitacji (Stellvertretung. Schlüsselbegriff christlichen Lebens und theologische Grundkategorie, Einsiedeln 1997) i udanej mariologii (Fleisch geworden aus Maria. Die Geschichte Israels und der Marienglaube der Kirche, Regensburg 1999) – przedstawia naukę o łasce. Już sam tytuł sugeruje, że nie idzie w niej tylko o szkolne wyłożenie charytologii katolickiej. Czytając krótką przedmowę, czytelnik może się o tym upewnić z ust Autora: rozważania o łasce nazbyt często kojarzą się z hermetycznym językiem teologicznym i akademicką dyskusją, a przecież powinny one odkrywać centralną prawdę o relacji między Bogiem a człowiekiem, a więc przybliżać „kryterium bycia chrześcijaninem” (s. 7). Zadanie to niełatwe, bo solidne przedstawienie nauki o łasce nie może abstrahować od tego, jak rozwijała się ta problematyka, nawet jeśli w jakiejś mierze może zrezygnować z narastającego z biegiem czasu instrumentarium pojęciowego. Menke podąża właśnie tą drogą przedstawienia rozwoju refleksji i debaty nad łaską. Jasno wyraża to układ książki. Trzy rozdziały zaznaczają trzy etapy kształtowania się charytologii. Rozdział pierwszy „Die Entstehung einer »Lehre« über die Gnade” (s. 24–75) przedstawia narodziny refleksji nad łaską w pismach św. Augustyna, w szczególności w debacie z Pelagiuszem. Punkt ciężkości drugiego rozdziału „Von der augustinischen Gnaden- zur lutherischen Rechtfertigungslehre” (s. 76–155) to omówienie nauki Marcina Lutra o usprawiedliwieniu i odpowiedzi soboru trydenckiego. Ten centralny temat przygotowany jest przez przedstawienie poprzedzającej reformację teologii łaski Anzelma i Tomasza z Akwinu, wybrzmiewa zaś refleksją nad dalszymi dziejami protestanckiej nauki o usprawiedliwieniu. W rozdziale trzecim „Gnadenlehre als Frage nach dem Kriterium des Christseins” (s. 156–207) zostaje zaprezentowany rozwój myśli charytologicznej od okresu potrydenckiego aż po współczesność. Najpierw na kilku stronach czytelnik znajdzie jasny opis zawiłych przecież sporów między katolickimi teologami z XVI i XVII w., następnie przybliżenie neotomistycznego rozwiązania dotyczącego relacji natura–łaska, a w końcu relację z przezwyciężenia neotomistycznych zawężeń i prezentację oraz krytykę najnowszych kierunków myśli charytologicznej." (fragm.