From the ministerial work on the unification of burial law in the Second Polish Republic

Artykuł ma na celu przedstawienie wieloletniego procesu kształtowania się ustawy o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyny zgonów z 1932 r. oraz uzupełniającego ją rozporządzenia wykonawczego z 1933 r. Przez zarys historii zwyczajów dotyczących pochówku, a także dziejów regulacji prawnych z nim związanych od starożytności po XIX w., autor dociera do odrodzonego po latach zaborów państwa polskiego, które próbowało podjąć w tej dziedzinie własną działalność ustawodawczą. Podstawowe przepisy sanitarne związane z ekshumacją i przewożeniem zwłok udało się uchwalić bardzo szybko po odzyskaniu niepodległości, jednak kompleksowej i ujednolicającej tę trudną tematykę ustawy Polska międzywojenna doczekała się dopiero na początku lat trzydziestych. Na podstawie archiwalnych akt z Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego autor podejmuje się przedstawienia chronologii prac nad ustawą z 1932 r. i oceny tego ponaddziesięcioletniego procesu.The article aims to present the long-term process of forming the Burial and Determining the Cause of Death Act of 1932 and its implementing regulation of 1933. Through the outline of the history of burial customs and the related legal rules from antiquity to the 19th century, the author focuses on interwar Poland, re-established after years of non-existence, which tried to undertake its own legislative activity in this field. Basic sanitary regulations regarding the exhumation and transportation of corpses were passed very quickly, but the comprehensive and unifying legal act in the matter of burial was not established until the beginning of the 1930s. On the basis of archival files of the Ministry of Religious Denominations and Public Enlightenment, the author undertakes to present the chronology of work on the act of 1932,and to evaluate this process, which lasted over a decade.b.truszkowski@hotmail.comUniwersytet w BiałymstokuArchiwum Akt Nowych, Zespół: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, syg. 658 – Cmentarze – grzebanie zmarłych – ustawa o chowaniu zmarłych i stwierdzeniu przyczyn zgonu, rozporządzenie wykonawcze i instrukcje.AAN, MWRiOP, syg. 659 – Cmentarze – rozporządzenia, instrukcje o zakładaniu cmentarzy, taryfach opłat za obrzędy pogrzebowe, wywłaszczaniu pod cmentarze itp. oraz dotyczące cmentarzy w wielu parafiach.Biblioteka Sejmowa, Zespół: Parlamentaria polskie 1919–1997, Sejm 1919–1939, 3 kadencja 1930–1935, Stenogramy, Sprawozdanie Stenograficzne z 55 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 13 lutego 1932 roku.BS, PP, Sm3k, St, Sprawozdanie Stenograficzne z 65 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 8 marca 1932 roku.BS, PP, Senat 1922-1939, 3 kadencja 1930–1935, Stenogramy, Sprawozdanie Stenograficzne z 38 posiedzenia w dniu 17 marca 1932 roku.Dziennik Praw Królestwa Polskiego. 1849, t. 38, nr 118.Biuletyn Dyrekcji Zdrowia Publicznego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych 1918, nr 1.Dekret Naczelnika Państwa z dnia 8 lutego 1919 r. Państwowa Zasadnicza Ustawa Sanitarna (Dz. Pr. P. Pol. nr 15, poz. 207).Ustawa z dnia 19 lipca 1919 r. Zasadnicza Ustawa Sanitarna (Dz. Pr. P. Pol. nr 63, poz. 371).Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 listopada 1921 r. w przedmiocie rozciągnięcia mocy obowiązującej ustaw sanitarnych, na województwa: nowogródzkie, poleskie i wołyńskie oraz na powiaty, grodzieński, wołkowyski i białowieski województwa białostockiego (Dz. U. nr 100, poz. 720).Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 1922 r. w przedmiocie rozciągnięcia na Ziemię Wileńską ustaw sanitarnych oraz dotyczących ograniczeń sprzedaży i użycia napojów alkoholowych (Dz. U. nr 64, poz. 569).Rozporządzenie Ministra Zdrowia Publicznego z dnia 6 maja 1920 r. w sprawie przewożenia i ekshumacji zwłok (Dz. U. nr 42, poz. 257).Rozporządzenie Ministra Zdrowia Publicznego z dnia 26 kwietnia 1921 r. w przedmiocie uzupełnienia art. 7 rozporządzenia Ministra Zdrowia Publicznego w sprawie przewożenia i ekshumacji zwłok (Dz. U. nr 39, poz. 242).76. Okólnik w sprawie przewozu zwłok z zagranicy, K. IIIb-2222 (Dz. Urz. MSZ 1923 nr 7, s. 125-127).Obwieszczenie z dnia 19 lipca 1920 r. w przedmiocie sprostowania rozporządzenia Ministra Zdrowia Publicznego w sprawie przewożenia i ekshumacji zwłok (Dz. U. nr 57, poz. 360).Rozporządzenie Ministra Zdrowia Publicznego z dnia 27 marca 1922 r. w przedmiocie przewożenia i ekshumacji zwłok oraz zgłaszania zatruć ołowiem, cynkiem, fosforem, arszenikiem i rtęcią w zakładach przemysłowych, fabrykach i warsztatach na obszarze województw:, nowogródzkiego, poleskiego i wołyńskiego i powiatów: białowieskiego, grodzieńskiego i wołkowyskiego województwa białostockiego (Dz. U. nr 35, poz. 298).Ustawa z dnia 28 listopada 1923 r. w przedmiocie zniesienia Ministerstwa Zdrowia Publicznego (Dz. U. nr 131, poz. 1060).Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 18 stycznia 1924 r. w przedmiocie rozdziału kompetencji Ministra Zdrowia Publicznego (Dz. U. nr 9, poz. 86).Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 12 lipca 1932 r. o wprowadzeniu nazwy „Minister Opieki Społecznej” i „Ministerstwo Opieki Społecznej” (Dz. U. nr 64, poz. 597).Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 21 czerwca 1932 r. o przekazaniu zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawach zdrowia publicznego Ministrowi Pracy i Opieki Społecznej (Dz.U. nr 52, poz. 493).Statut organizacyjny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (M. P. 1932 nr 148, poz. 182).Ustawa z dnia 17 marca 1932 r. o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyny zgonu (Dz. U. nr 35, poz. 359).Rozporządzenie Ministra Opieki Społecznej z dnia 30 listopada 1933 r. o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyny zgonu, wydane w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (Dz. U. 1934 nr 13, poz. 103).Konkordat pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Rzymie dn. 10 lutego 1925 r. (ratyfikowany zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1925 r.) (Dz. U. nr 72, poz. 501).Balińska M., 80-lecie Państwowego Zakładu Higieny, „Roczniki Państwowego Zakładu Higieny” 1998, t. 49 (suplement).Chodyński Z., Cmentarz, [w:] Encyklopedia Kościelna, wyd. M. Nowodworski, t. 3, Warszawa 1874.Długozima A., Cmentarze jako ogrody żywych i umarłych, Warszawa 2011.Dziobek-Romański J., Cmentarze – zarys regulacji historycznych, prawnych i kanonicznych, „Rocznik Historyczno-Archiwalny” 1999, t XIII.Hrynicki W., Bezpieczeństwo kulturowe na przykładzie ochrony miejsc spoczynku, [w:] Zbornik vedeckých a odborných prác, Národná a medzinárodná bezpečnosť, Liptowský Mikuláš 2012.Insadowski H., Kościelne prawo pogrzebowe, Włocławek 1930.Janicki D., Cmentarze w polskim prawie administracyjnym, „Security, Economy and Law” 2014, nr 4.Kolbuszewski J., Cmentarze, Wrocław 1996.Krasowski K., Biskupi katoliccy II Rzeczypospolitej, Poznań 1996.Krasowski K., Prawo o aktach stanu cywilnego w II Rzeczpospolitej, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1995, z. 2, s. 248-249.Leszczyński P., Centralna administracja wyznaniowa II RP. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Warszawa 2006.Łopatecki K., Przebieg prac nad projektami rozporządzeń prezydenta o uznawaniu związków religijnych oraz o zmianie wyznania w Polsce w latach 1926–1927, w świetle dokumentów Archivio Segreto Vaticano, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2012, t. XI.Majdecka-Strzeżek A., Historyczne cmentarze ogrody pamięci jako wyróżniki krajobrazu kulturowego, „Czasopismo Techniczne. Architektura” 2012, nr 2-A, z. 7.Mazurkiewicz J., Non omnis moriar. Ochrona dóbr osobistych zmarłego w prawie polskim, Wrocław 2010.Policya lekarska. O grzebaniu ciał zmarłych, wyd. w Drukarni Stanisława Strąbskiego, Warszawa 1846.Resler T., Konkordatz 1925 roku – podstawa funkcjonowania kościoła katolickiego w II Rzeczypospolitej, „Acta Erasmiana” 2016, t. XIII.Słownik Biograficzny Miasta Lublina, red. T. Radzik, J. Skarbek, A. Witusik,t. I, red., Lublin 1993.Smoliński M., Biskup negocjator. Zygmunt Choromański (1892–1968), Warszawa 2014.Snitko-Rzeszut J. (red.), Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń, Warszawa 2000.Starzecka K., Lokalizacja cmentarza wyznaniowego w świetle przepisów prawa polskiego o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2014, t. 17.Szczerbiński M., Wieczorek G., Legionista, naukowiec, polityk. Życie i działalność profesora Bronisława Hełczyńskiego (1890-1978) w kraju i na obczyźnie, [w:] Między historią a prawem. Tom studiów dedykowany pamięci Bronisława Hełczyńskiego (1890–1978), red. P. Leszczyński, R. Niro, M. Szczerbiński, Gorzów Wielkopolski 2007.Uniwersał do Miast Wolnych względem cmentarzy i szlachtuzów, Suplement do „Gazety Warszawskiej” 1792.Walker G. A., Gatherings from grave yards: particularly those of London: with a concise history of the modes of interment among different nations, from the earliest periods. And a detail of dangerous and fatal results produced by the unwise and revolting custom of inhuming the dead in the midst of the living, London 1839.Zaorski K., Udział Bronisława Hełczyńskiego w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2018, t. XVII, z. 1.18211113