Der Freiheitsbegriff bei Kant. Eine philosophische Untersuchung im Rückblick auf das christliche Freiheitsverständnis

Wydział Nauk Społecznych: Instytut FilozofiiWolność jest kluczowym pojęciem czasów współczesnych. Współczesne rozumienie wolności ma swe źródła w filozofii oświeceniowej, której głównym przedstawicielem jest Immanuel Kant. Analiza jego pism wykazuje, że pomimo emancypacyjnego charakteru jego filozofii Kant przejmuje istotne elementy chrześcijańskiej nauki o wolności i przekształca je w duchu swojej filozofii krytycznej. Konstatując ów fakt, autor dokonuje porównania chrześcijańskiej i Kantowskiej nauki o wolności. Praca składa się z dwóch części: w części pierwszej – przygotowawczej – przedyskutowane zostaje pojęcie wolności u św. Augustyna i u Lutra, w części drugiej – głównej – pojęcie wolności u Kanta. Uwaga autora skupia się na dwóch podstawowych pojęciach: wolności moralnej oraz wolności wyboru pomiędzy dobrem a złem. Rozważania prowadzą do wniosku, że z powodu zafascynowania Kanta metodologią nowożytnych nauk przyrodniczych udaje mu się nawiązać do myśli chrześcijańskiej jedynie częściowo. Dotyczy to nie tylko problemu łaski: przy pomocy rozróżnienia pomiędzy człowiekiem-zwierzęciem a człowiekiem rozumnym, które jest charakterystyczne dla głównego nurtu jego filozofii i które wykazuje frapujące podobieństwo do nauki Lutra o podwójnej naturze chrześcijanina, nie udaje się Kantowi rozwiązać w sposób systematyczny problemu wolności wyboru.Freedom is a key concept of the modernity. The modern understanding of freedom goes back to the philosophy of the Enlightenment, whose central figure is Immanuel Kant. The analysis of his writings shows that Kant, despite of the emancipatory character of his philosophy, adopts essential elements of the Christian doctrine of freedom and transforms them in terms of his critical philosophy. Based on this finding, the author carries out a comparison between the Christian and the Kantian doctrine of freedom. The work consists of two parts: The first – preparatory – part discusses freedom according to Saint Augustine as well Luther, and the second, main part on the work, discusses freedom according to Kant. Two fundamental ideas here are of central interest to the author: the moral freedom and the freedom of choice between good and evil. The study elucidates that Kant’s connection to Christianity can succeed only partially as a result of his fascination with the methodology of modern science. This concerns not only the problem of grace: with the help of the distinction between animal man and man of reason, which is characteristic of the main stream of his philosophy and strikingly resembles Luther's doctrine of the double nature of a Christian, Kant does not succeed in systematically solving the problem of freedom of choice.Die Freiheit ist ein Schlüsselbegriff der Moderne. Das moderne Freiheitsverständnis geht auf die Philosophie der Aufklärung zurück, deren zentrale Gestalt Immanuel Kant ist. Die Analyse seiner Schriften zeigt, dass Kant trotz des emanzipatorischen Charakters seiner Philosophie wesentliche Bestandteile der christlichen Freiheitslehre übernimmt und im Sinne seiner kritischen Philosophie umgestaltet. Von dieser Erkenntnis ausgehend stellt der Verfasser einen Vergleich zwischen der christlichen und der kantischen Freiheitslehre an. Die Arbeit besteht aus zwei Teilen: Im ersten – vorbereitenden – Teil wird die Freiheit bei Augustinus sowie bei Luther und im zweiten, dem Hauptteil der Arbeit, die Freiheit bei Kant diskutiert. Im Mittelpunkt des Interesses des Verfassers stehen dabei zwei Grundbegriffe: die moralische Freiheit und die Freiheit der Wahl zwischen Gut und Böse. Die Untersuchung macht deutlich, dass Kants Anknüpfung an das Christentum infolge seiner Faszination über die Methodik der neuzeitlichen Naturwissenschaften nur partiell gelingen kann. Dies betrifft nicht nur das Problem der Gnade: Mit Hilfe der Unterscheidung von Tiermensch und Vernunftmensch, die für den Hauptstrom seiner Philosophie charakteristisch ist und Luthers Lehre von der doppelten Natur des Christen frappierend ähnelt, gelingt es Kant nicht, das Problem der Wahlfreiheit systematisch zu lösen