The issue of counterintelligence effectiveness

Rozprawa jest poświęcona zagadnieniu skuteczności kontrwywiadu i identyfikacji czynników wpływających na nią. Wybór tematu i tak sprofilowany zakres problemowy został spowodowany przede wszystkim istotną luką badawczą. Ambicją autora była odpowiedź na pytanie o czynniki decydujące o skuteczności służb specjalnych. Ponadto, zamysłem autora było prowadzenie przez całą rozprawę, od rozważań teoretycznych, poprzez analizę współczesnych modeli jak i zagrożeń i działania kontrwywiadu, głównego wywodu, który skupia się na problemie skuteczności kontrwywiadu. Za pomocą różnych metod i technik badano czynniki jakie wpływają na skuteczność kontrwywiadu. Przyjętą dominującą perspektywą badawczą był nowy instytucjonalizm, a wśród metod można wymienić metody: systemową, historyczną, triangulacji, porównawczą, behawioralną oraz studium przypadku. Tezą pracy jest twierdzenie, że zadania i funkcje kontrwywiadu w celu uzyskania relatywnie wysokiej skuteczności muszą być wykonywane przy ofensywnym nastawieniu operacyjnym i intelektualnym łączącym podejście wywiadowcze i kontrwywiadowcze. Na rozprawę składa się wstęp, pięć rozdziałów oraz zakończenie będące swoistym podsumowaniem i odpowiedzią na postawione w pracy pytania. Rozdział pierwszy poświęcony jest teoretycznemu opracowaniu badanego zagadnienia, a także zaznajomieniu czytelnika z niezbędną terminologią z zakresu służb specjalnych. Wyszczególnione są najważniejsze definicje i podziały kontrwywiadu. Drugi rozdział poświęcony został współczesnym modelom funkcjonowania kontrwywiadu. Na przykładzie trzech państw - USA, Wielkiej Brytanii oraz Rosji dokonano szczegółowej charakterystyki funkcjonowania kontrwywiadu. Ponadto, dokonano charakterystyki czynników kształtujących służby specjalne. Rozdział trzeci dedykowany został tematyce zagrożeń, które stoją przed kontrwywiadem, ale także sposobom odpowiedzi na nie. Autor dokonuje w nim szczegółowej charakterystyki poszczególnych zagrożeń (zarówno metod gromadzenia danych jak i kwestii środków aktywnych czyli operacji wpływu a także zagadnieniu decepcji) Druga część rozdziału trzeciego poświęcona jest odpowiedzi kontrwywiadu na przedstawione zagrożenia. Przedstawione i scharakteryzowane zostały: misja kontrwywiadu (aspekt ofensywny, defensywny oraz informacyjny), zadania kontrwywiadu (identyfikacja, ocena i analiza, neutralizacja i/lub wykorzystanie) oraz funkcje (operacyjna, gromadzenia danych, analityczna, wsparcia oraz w zależności systemu dochodzeniowo śledcza. Ukazano rolę i miejsce kontrwywiadu w szerszej perspektywie przedsięwzięć i interesów państwowych. Ponadto, dokonano przybliżenia poszczególnych narzędzi kontrwywiadu a także źródeł informacji, które może wykorzystywać. Po dokonanych analizach systemowych, historycznych, prawnych oraz teoretycznych przystąpiono do badań jakościowo-ilościowych w rozdziale czwartym, w ramach których przebadano 296 przypadków wykrytych agentów. Rozdział piąty, będący zarazem ostatnim stanowi odpowiedź na pytanie zawarte we wstępie pracy. Poza potwierdzeniem tezy, dokonano w nim identyfikacji czynników wpływających na skuteczność kontrwywiadu. Są to odpowiednio: strategiczna perspektywa działania, ofensywny charakter działania, koordynacja w ramach szerszego systemu bezpieczeństwa, działanie w długoterminowej perspektywie oraz zdolność do operacji poza granicami kraju.The dissertation is devoted to the issue of counterintelligence effectiveness and identification of factors that influence this. The choice of subject and scope is caused by lack of similar research. The author’s ambition is acquiring an answer regarding the factors that define the effectiveness of intelligence services. Moreover, the author’s idea is to lead through the dissertation, from theoretical reflections thought out the analysis of contemporary models of as well as threats and counterintelligence operations, the main argument that focuses on the effectiveness of counterintelligence. The research was conducted by the use of various methods and techniques. The main research perspective was neoinstitutionalism, but a systemic method, historical, triangulation, comparison, behavioral and cases studies were also used. The thesis was the statement that tasks and functions of counterintelligence, in order to be effective, must be conducted with offensive operational attitude and intellectual approach that mixes intelligence and counterintelligence approach. The dissertation is consists of the introduction, five chapters and ending that is a summary and answer for proposed questions. The first chapter is devoted to the theoretical characterization of the issue at hand as well as familiarize the reader with necessary terminology. The definitions and divisions of most importance are underlined. The second chapter is devoted to the contemporary models of counterintelligence in a state. The details characterization of counterintelligence functioning was done on the basis of three countries - USA, Great Britain, and Russia. Moreover, the author presented the characterization of factors that are shaping intelligence services. The third chapter is devoted to the issue of challenges that counterintelligence is facing, as well as the ways how to thwart them. The author starts with the characterization of threats (methods of intelligence gathering, as well as active measures and deception). The second part of the third chapter is devoted to the answers that counterintelligence employs. The main missions of counterintelligence (offensive, defensive, information), tasks (identification, assessment, and analysis, neutralization and/or exploitation) as well as functions (operational, collection, analytical, support and, sometimes investigative) were described and analyzed. Moreover, the place and role of counterintelligence in the broader context of state’s endeavors were presented. At the end, detailed analysis of tools of counterintelligence, as well as sources and methods, was performed. After systemic, historic, legal, theoretical analysis, the author focused on qualitative and quantitative approach in the fourth chapter in which the detailed study of 296 agents was presented. The last chapter provides with the answer to the posed question. In this fragment, the author identifies factors that influence the counterintelligence effectiveness. This is respectively, strategic perspective, offensive approach, coordination within the broader security system, operating in a long-term perspective and capabilities for foreign operations abroad