Security rights created to secure employer's pecuniary receivables

Tematem niniejszej pracy doktorskiej jest zabezpieczenie wierzytelności pieniężnych pracodawcy. Pracodawcy mogą przysługiwać od pracownika rożnego rodzaju wierzytelności. Ze względu na znaczną nieefektywność dochodzenia roszczeń, pracodawca dąży do ich szybszej realizacji lub zwiększenia prawdopodobieństwa zaspokojenia. Dlatego też poszukuje rozwiązań pozwalających na realizację swojego interesu w jak najszerszym zakresie. Potrzeba teoretycznej refleksji nad tematem wynika zatem z praktyki stosunków między stronami stosunku pracy. Zagadnienie zabezpieczenia wierzytelności pieniężnych pracodawcy pozostaje na pograniczu prawa pracy i prawa cywilnego. Prawne formy zabezpieczenia przynależą do szeroko rozumianego prawa cywilnego, a wierzytelności pracodawcy do prawa pracy. Celem pracy jest ocena dopuszczalności stosowania prawnych form zabezpieczenia wierzytelności w celu zabezpieczenia wierzytelności pieniężnych przysługujących pracodawcy oraz ustalenie podstawy prawnej kreowania stosunków prawnych mających za przedmiot zabezpieczenie tego typu wierzytelności. Rozprawa składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy rozdział został poświęcony pojęciu oraz klasyfikacji wierzytelności pieniężnych pracodawcy. Omówione zostały wybrane zobowiązania, których źródłem jest umowa o pracę oraz inne umowy indywidualnego prawa pracy, typowe dla stosunków między pracodawcą i pracownikiem. Przedmiotem rozważań prowadzonych w drugim rozdziale pracy jest pojęcie zabezpieczeń wierzytelności oraz podstawy prawne stosowania zabezpieczeń wierzytelności pieniężnych pracodawcy. W poszukiwaniu podstaw stosowania zabezpieczeń wierzytelności pracodawcy zostały przeanalizowane takie zagadnienia, jak związki prawa pracy z prawem cywilnym, stosowanie zabezpieczeń wierzytelności pracodawcy na podstawie art. 300 k.p. oraz zabezpieczenie wierzytelności pracodawcy w świetle zasady swobody umów i znaczenie zasady uprzywilejowania pracownika dla zabezpieczeń wierzytelności pracodawcy. Wskazane zostały przepisy prawa pracy ograniczające swobodę kreowania zabezpieczeń wierzytelności pracodawcy. Przeprowadzone rozważania pozwoliły na sformułowanie koncepcji stosowania zabezpieczeń wierzytelności pracodawcy. W trzecim rozdziale analizie zostały poddane wybrane formy zabezpieczenia, które mogą znaleźć zastosowanie w celu wzmocnienia wierzytelności pracodawcy. Wśród nich znalazły się instrumenty prawne często stosowane w relacjach między pracodawcą i pracownikiem, jak również sposoby zabezpieczenia, które z uwagi na ich konstrukcję prawną bądź znaczenie w systemie zabezpieczeń, mogą być brane pod uwagę przy wyborze odpowiedniego zabezpieczenia wierzytelności pracodawcy. Rozważania dotyczą m.in. poręczenia, zabezpieczenia wekslowego, oświadczenia o poddaniu się przez pracownika egzekucji w akcie notarialnym, zastawu oraz kaucji. W pracy została postawiona teza, zgodnie z którą, wierzytelności pieniężne pracodawcy mogą podlegać zabezpieczeniu. Swoboda kreowania stosunków prawnych w celu zabezpieczenia wierzytelności pieniężnych pracodawcy podlega jednak ograniczeniom. Po pierwsze, należy uwzględnić przepisy prawa pracy. Przepisy o pracowniczej odpowiedzialności materialnej stoją na przeszkodzie stosowaniu tych zabezpieczeń, które modyfikują zasady odpowiedzialności pracownika w sposób dla niego niekorzystny. Pracodawca nie może też ustanowić prawnego zabezpieczenia na wynagrodzeniu za pracę z uwagi na ochronę wynagrodzenia za pracę przewidzianą przepisami prawa pracy. Po drugie, trzeba mieć na uwadze ograniczenia swobody umów. Po trzecie, nie bez znaczenia pozostają zasady prawa pracy, z którymi stosowane odpowiednio na podstawie art. 300 k.p. przepisy Kodeksu cywilnego nie mogą być sprzeczne.The topic of the doctoral thesis is the security of employer's pecuniary receivables. Employers are entitled to various types of receivables. At the same time, the realisation of claims is often inefficient. Therefore employers search for solutions which enable to realise their interests to the fullest extent. Security rights should be mentioned among them. The need of theoretical reflection over the subject results from the practice of relations between the parties of the employment relationship. The subject links issues from labour law and civil law. Security rights belong to the broadly understood civil law, while employer's claims to labour law. The main aim of the thesis is to answer the question of the permissibility and legal basis of rights to secure employer's monetary receivables. The dissertation consists of three chapters. The first part of the paper has been dedicated to the concept and classification of employer's pecuniary receivables. In particular analysis concerns compensation for a damage caused to an employer, compensation and contractual penalty from the non-compete agreement, reimbursement of additional benefits incurred by an employer for employees training and repayment of a loan. The second chapter of the thesis discusses the concept of security rights and the legal basis for the creation of the security of employer's pecuniary receivables. This part of the thesis refers to the application of the provisions of the Civil Code to an employment relationship, freedom of contract and its main limitation in labour law i.e. principle of privilege of employees. Moreover labour law regulations which limited the application of civil securities in relations between an employer and an employee have been identified. Finally, the concept of the security of employer's pecuniary receivables was proposed. Various forms of legal securities have been discussed in the third chapter, among them blank promissory note, submission to enforcement in a notarial deed, pledge, mortgage and bail. These are legal instruments with a security function which are often used in practice or which can be used to strengthen employer's claims due to their legal construction or importance in the security system. The study led to the thesis about the permissibility of creation rights in order to secure employer’s monetary claims. However, the freedom of creation such rights is limited by labour law provisions (especially about the financial liability of employees), contractual freedom restrictions and principles of the labour law