Wpływ kodeksów etyki na wzorce komunikowania się jednostek samorządu terytorialnego z mediami

STRESZCZENIE Po zmianie ustrojowej w 1989 roku jednym z najważniejszych uczestników procesu kształtowania społeczeństwa obywatelskiego w Polsce stało się środowisko urzędników samorządowych. Profesjonalne komunikowanie się jest kluczowe dla przeprowadzenia zmian: w gminie komunikacja społeczna służy rozwojowi instytucjonalnemu, a zarzą-dzanie informacją jest jednym z obszarów efektywnego zarządzania w jednostkach samorządu terytorialnego (dalej: JST). Problemy etyczne można uznać za priorytetowe dla JST; mieszczą się w sferze wartości, w której przeprowadzanie zmian jest znacznie trudniejsze niż w obszarze regulacji prawnych czy organizacyjnych. W administracji samorządowej kodeks etyki (dalej: KE) jest relatywnie nowym instrumentem infrastruktury etycznej, który trudno nazwać powszechnym. Nie jest narzędziem o rozpoznanej wartości użytkowej w procesie komunikowania się JST z lokalną społecznością. Tymczasem w rządowym dokumencie „Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Projekt z 17 listopada 2011” zapisano: „Sposób komunikowania się administracji publicznej z obywatelami i obywatelkami pozwoli na rzeczywisty ich udział w życiu publicznym i zapewni wpływ na decyzje dotyczące spraw publicznych w procesie konsultacji i stałej komunikacji państwo-ludzie, z wykorzystaniem nowoczesnych technologii”. Przyczynienie się do podjęcia tematu przez JST może przełożyć się na poprawę jakości komunikowania się – istotną dla społeczeństwa, pożądaną przez rząd. Badania relacji z mediami specjalistów public relations w agencjach są prowadzone od wielu lat, w odróżnieniu od badań takichże relacji, będących udziałem JST. Podstawowym celem badawczym jest poznanie możliwości wpływu KE w JST na komunikowania się z mediami. Aby realizacja tego celu była możliwa, niezbędne jest osiągnięcie celów cząstkowych: à zidentyfikowanie czynników, które mogą mieć nega-tywny wpływ na jakość komunikowania się JST z mediami; à zdiagnozowanie, co warunkuje podejmowanie rozmów o etyce przez osoby, które reprezentują JST w relacjach z mediami; à opisanie związku między posiadaniem KE przez JST a wiedzą osób, reprezentujących JST w relacjach z mediami, o treści tego dokumentu; à wskazanie powodu braku satysfakcji z komunikowania się JST z mediami; à określenie zależności między brakiem w KE zasad relacji z mediami a pojmowaniem etyki zawodowej stron w procesie komunikowania się. Materiał badawczy stanowiły:  nagrania 39 wywiadów pogłębionych w trzynastu JST, w tym w dwóch w badaniu pilotażowym) w województwie mazowieckim;  notatki badacza, zgodnie z wymogami metodologii teorii ugruntowanej (MTU);  notatki z analizy KE. Łącznie było to ponad 45 godzin nagrań oraz prawie tysiąc stron transkryptu. Rozdział z dobrymi praktykami został napisany w oparciu o analizę dostępnych w Internecie oficjalnych publikacji KE w JST w Mazowieckiem i (dodatkowo) w wybranych JST w innych województwach. Optymalizacja jakości komunikowania się JST z mediami jest kluczowa dla dialogu z lokalną społecznością. Ze względu na wymogi i zalecenia z MTU, ta część stanowi jedynie dopełnienie treści zawartych w rozdziałach, które składają się na metaforę prawej ręki. W celu uzyskania pełnego oglądu wyników badań rozdziały te należy traktować łącznie. Wyniki badania, sprowadzone do formuły jednozdaniowej, najpierw wydały się zaska-kujące, ale ostatecznie również perspektywiczne. Po pierwsze: brak strategii komuni-kowania się z mediami oraz przyjęcie przez szefa JST roli rzecznika prasowego to czyn-niki, które negatywnie wpływają na jakość komunikowania się JST z mediami. Po drugie: cisza nad etyką w JST to skutek braku wiedzy o wartościach i/lub wrażliwości etycznej. Po trzecie: od źródeł wiedzy o etyce i posiadania kodeksu etyki przez JST daleko do wiedzy o treści tego dokumentu. Po czwarte: bez dialogu nie ma satysfakcjonującego komunikowania się JST z lokalną społecznością via media. Po piąte: zasady relacji z mediami znajdują się poza kodeksem etyki przyjętym przez JST – w sferze zwyczajów. Wyniki badań w terenie oraz ich dyskusja na tle opublikowanych badań innych auto-rów, upoważniają do sformułowania wniosków, które stanowią praktyczne wyrażenie prze-słanek w nich zawartych. Wniosek 1. Opracowanie strategii komunikowania się JST, wraz z powierzeniem profesjonaliście roli rzecznika prasowego, może zainicjować proces opty-malizacji komunikowania się JST z lokalną społecznością via media. Wniosek 2. Wpro-wadzenie zwyczaju rozmów o etyce przez reprezentujących JST w MR, może wspierać proces internalizacji wartości, istotny ze względu na rolę informacji jako dobra publicznego i składnika ładu medialnego w społeczeństwie obywatelskim demokratycznego państwa. Wniosek 3. Doprowadzenie do stanu, gdy posiadanie KE przez JST jest równoznaczne ze znajomością i zrozumieniem jego treści przez reprezentująccych JST w MR, może zopty-malizować MR. Wniosek 4. Zawarcie w KE wzorców komunikowania się może wpłynąć na wzrost satysfakcji uczestników tego procesu. Wniosek 5. Zawarcie w KE w JST dobrych praktyk w komunikowaniu się z mediami może stanowić istotne dopełnienie znajomości zasad etyki zawodowej uczestników procesu komunikowania się. SUMMARY The effect of the codes of ethics of a local government unit on its communication with the media. Supervisor: Ph.D., Professor of the University of Technology and Humanities Wiesław Ł. Macierzyński Following the change of the political system in 1989, effective social communication has proven to be a priority. But it was only the government document of 17 October 2011 entitled Poland 2010. The Third Wave of Modernity. Long-term Development Strategy that stated, “Communication between the public administration and citizens will enable the latter to have an actual share in public life and ensure that they can affect the decisions related to public matters through the consultancy process and continuous communication between the state and people with the use of modern technologies”. Professional communication is a key prerequisite for changes: in a commune, social communication leads towards the development of institutions, while relations with the media are an important area of information flow in local government units (LGUs). It is commonly known that social communication is far from perfect. The starting point for change can be the professional ethics of the communication process participants. While the code of ethics (CE) is not a new tool of the ethical infrastructure in local administration, its usefulness for the process of communication between the LGU and the local community via the media remains unrecognized. The primary research goal was therefore to know the capacity of the CE in LGUs to communicate with the media. The research material included:  recordings of 39 in-depth interviews carried out in 13 LGUs in Masovian Voivodeship;  the researcher’s notes;  CE analysis notes. The author employed the grounded theory methodology (GTM) and desk research analysis. The right hand metaphor improves the cognitive value of the interpretation and enables the non-linear dynamics of the research process using the MTU to be presented in a clear manner. The field study results expressed as one-sentence statements were as follows: 1/ the lack of media communication strategy and assuming the spokesperson’s role by the head of the LGU are factors that negatively affect the quality of communication between the LGU and the media; 2/ the silence over ethics in LGUs results from the lack of knowledge about values and/or lack of ethical sensitivity; 3/ sources of ethical knowledge and the LGU’s possession of a CE do not imply knowledge of the CE contents; 4/ without dialogue, the LGU cannot communicate with the local community via the media in a satisfactory manner; 5/ the principles of media relations are beyond the scope of the CE adopted by LGUs; they exist in the sphere of customs. The conclusions were as follows: 1/ Developing a strategy of LGU communication and delegating the role a spokesperson to a public relations specialist can initiate a process of optimising the LGU’s communication with the local community via the media. 2/ Introducing a habit of discussing problems of ethics by LGU media relations representatives can support the value internalisation process – which is essential due to the role of information as a public good, a component of the media order in the civil society of a democratic state. 3/ Ensuring that the existence of a CE in a LGU means that LGU media relations representatives actually know and understand its content can facilitate relations with the media. 4/ Promoting dialogue in the LGU’s communication with the local community via the media can improve the satisfaction in all the participants of the communication process. 5/ Including best practices for media relations in the LGU’s CE can allow LGU media relations representatives to complement the communication process participants’ knowledge of professional ethics. The best practices described based on the analysis of official LGU CE publications are an added value