System kancelaryjny i archiwalny komisji rządowych Królestwa Polskiego w latach 1815-1867

Celem pracy jest analiza systemu kancelaryjnego i archiwalnego w komisjach rządowych Królestwa Polskiego w latach 1815-1867. Pozostaje ona w ścisłym kontekście z ustrojem i organizacją komisji rządowych oraz zatrudnionymi w nich urzędnikami. Obiektem zainteresowań są wszystkie komórki zaplecza urzędowego komisji rządowych, a więc sekretariat, biuro dziennika głównego, biuro ekspedycji, biuro informacji, kancelaria ogólna oraz registratura i archiwum. Analiza ich działania pokaże jaki wpływ miały one na czynności kancelaryjne i archiwalne. Czynności kancelaryjne sprowadzały się do 1. przyjmowania, rejestracji i znakowania pism wpływających do urzędu oraz przydzielania ich referentom 2. sporządzania czystopisów odpowiedzi 3. przygotowania, rejestracji i znakowania pism wychodzących na zewnątrz (własnych i odpowiedzi na wpływy) 4. przygotowywania pomocy kancelaryjno-ewidencyjnych. Czynności archiwalne zaś sprowadzały się do 1. łączenia pism z w akta spraw 2. nadawania im określonego układu (wg struktury organizacyjnej urzędu lub rzeczowego) 3. formowania teczek 4. przechowywania, porządkowania, selekcjonowania akt 5. wypożyczania akt 6. przygotowywania pomocy archiwalnych. Czynności te spełniały funkcje sensu stricto aktotwórcze. Miały one bezpośredni wpływ na postać akt. Analiza systemów pozwoli też na prześledzenie, czy miały one wpływ na rozwój form organizacyjnych kancelarii, mechanizm jej funkcjonowania, skład personalny czy wreszcie produkcję aktową. Zakres chronologiczny pracy obejmuje lata 1815-1867. Rok 1815 to rok ustanowienia Królestwa Polskiego, nadania Konstytucji, a także kontynuacji prowadzenia kancelarii akt spraw (zapoczątkowanej w Księstwie Warszawskim). Rok 1867 to wprowadzenie wraz z reformą administracyjną rosyjskiego systemu kancelaryjnego do administracji Królestwa Polskiego. Praca stanowi kontynuację badań zapoczątkowanych przez Władysława Rostockiego (m. in. Kancelaria i dokumentacja akt urzędów administracji w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim, (do 1867r.), Wrocław, Warszawa 1964) w latach 60. XX wieku. Niektóre z stawianych przez autora tez wymaga weryfikacji i nowej analizy. Są to m.in. obieg pisma, noty kancelaryjne, archiwum a registratura, archiwizacja dokumentów, pomoce ewidencyjno-informacyjne oraz status prawny urzędników. Część zagadnień, poruszona przez Rostockiego, została potraktowana marginesowo, bez pełnego uwzględnienia bazy źródłowej. W swoich rozważaniach autor oparł się głównie na dokumentach władz partykularnych Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Wydaje się, że pisząc o kancelarii i dokumentacji urzędów administracji centralnej Królestwa, należało uwzględnić także ich dokumentację. Ważnym dokumentem odnoszącym się do systemu kancelaryjnego i archiwalnego w Królestwie były Przepisy utrzymania akt w porządku, wydane w 1828 r., a nie tylko Instrukcja objaśniająca organizacje prefektur, wydana w 1811 r. Jak wskazują zachowane źródła i literatura przedmiotu można uzupełnić brakujące tematy, a tym samym pogłębić wiedzę na temat dziewiętnastowiecznego polskiego systemu kancelaryjnego i archiwalnego. Podstawą analizy jest dostępny i zachowany aparat źródłowy przechowywany w archiwach państwowych oraz bibliotekach. Ważnym uzupełnieniem są najnowsze publikacje z zakresu ustroju, statusu prawnego urzędników, biurowości, obiegu pisma, formularza pisma. Praca pozwali też, na podstawie zachowanych źródeł, ale i najnowszej literatury przedmiotu, na dokonanie porównań w odniesieniu do rosyjskiego, pruskiego czy austriackiego systemu kancelaryjnego i archiwalnego. Końcowym efektem pracy jest całościowe opracowanie zagadnienia - system kancelaryjny i archiwalny obowiązujący w urzędach Królestwa Polskiego w latach 1815-1867