Condenados a la solidaridad. Pensamiento moral de Józef Tischner

The article contains the views of Tischner on the fall of the “Solidarity” movement and at the same time it indicates the possibility of restoring the social ties in the community deprived of solidarity.Among the most important reasons for this fall I am indicating the instrumentalization of the fundamental values on which an axiologically neutral, liberal society is built. The instrumentalization refers to the concept of freedom and to the very notion of solidarity which under the new conditions became synonymous with the struggle for the realization of particular interests.The disappointment of a large part of society with the Solidarity tradition, appropriated by various interest groups, caused another escape to “hideouts.” The attitudes of people of hideouts are characterized by mistrust and hostility towards others, as well as the inability to establish genuine social relations. The “society of hideouts” cannot function properly, as due to the lack of communication capabilities the only argument may be the argument of force.Leaving the hideout is only possible by opening up to other people. If we want to develop, we are forced to come out of hideouts and seek solidarity which, thanks to the relationship of reciprocity, would give us support, a sense of agency, would restore a sense of dignity and point to the common good.According to Tischner, in order to rebuild such a community, we need to go beyond the logic of retaliation and learn to overcome evil with good. We have a responsibility towards future generations and the world which we leave for them.Artykuł przedstawia poglądy Józefa Tischnera na temat upadku ruchu „Solidarność” i równocześnie wskazuje możliwości odtworzenia więzi społecznych w społeczeństwie zdesolidaryzowanym.Wśród najważniejszych źródeł owego upadku wskazuję instrumentalizację podstawowych wartości, na których budowane jest neutralne aksjologicznie społeczeństwo liberalne. Takiej instrumentalizacji uległo, podstawowe dla filozofii moralnej Tischnera, pojęcie wolności oraz samo pojęcie solidarności, które w nowych warunkach stało się synonimem walki o realizację partykularnych interesów grupowych.Zniechęcenie dużej części społeczeństwa do solidarnościowej tradycji, zawłaszczonej przez różne grupy interesów, spowodowało ponowną ucieczkę do „kryjówek”. Postawy osób, które żyją „w kryjówce”, cechuje nieufność wobec otoczenia, skłonność do wrogiego traktowania innych, brak możliwości nawiązywania autentycznych relacji społecznych. Społeczeństwo „ludzi z kryjówek” nie może funkcjonować prawidłowo, gdyż z braku możliwości komunikacji jedynym argumentem rozsądzającym może być argument siły.Wyjście z kryjówki jest możliwe jedynie dzięki otwarciu się na drugiego człowieka. Jeżeli chcemy się rozwijać, jesteśmy zmuszeni do wyjścia z kryjówek i skazani na poszukiwanie solidarności, która, dzięki relacji wzajemności, dawałaby nam oparcie, poczucie sprawczości, przywracała poczucie godności, wskazywała wspólne dobro.By taką wspólnotę odbudować, w przekonaniu Tischnera, trzeba wyjść poza logikę odwetu i uczyć się przezwyciężać zło dobrem. Jesteśmy odpowiedzialni wobec przyszłych pokoleń za to, co dla nich możemy uczynić, za świat, który po nas zostanie