Żacząt igrzyska niewinne. Tumulty religijne i rytuały przejścia w XVI-wiecznym Krakowie

The main goal of this articles is to analyse the role of rites of passage in religious conflicts between Catholics and Protestants in early modern Cracow.In the article, several case studies of religious riots led by students of the Cracow University against Protestant funeral processions, weddings or simply churches were included.The key thesis of this article is that disturbing the rites of passage was a means of depriving Protestants of their social identity and - through the process of dehumanization – of their humanity. By interrupting weddings and capturing dead bodies during funerals Catholic perpetrators were trying to leave their opponents in the state of, to use Victor Turner’s phrase, „between and betwixt”, i.e. no longer having their previous status, but failing to acquire a new one. By disrupting the most holy Protestants ceremonies in such a humiliating manner, Catholics strove to show that their opponents lacked God’s support and their faith deserved to be considered nothing but an object of mockery. We would argue that, from perpetrators’ point of view, their actions were continuations of ritual activities started during Catholic feasts – transferring the cosmic struggle between Christ and Satan to the streets of early modern Cracow. InThe participation of students in these acts of violence didn’t just demonstrate their belonging to a confession considered superior to that of their confessional other, but also participated in creating their social group identity. From this perspective, the violence surrounding rites of passage can be read as a transitional ritual for students in itself.Głównym celem artykułu jest analiza roli obrzędów przejścia w konfliktach religijnych między katolikami i protestantami we wczesnonowożytnym Krakowie. W artykule znalazło się kilka studiów przypadku tumultów religijnych zorganizowanych przez studentów Uniwersytetu Krakowskiego przeciwko protestanckim procesjom pogrzebowym, ślubom lub po prostu przeciwko zborom. Kluczową tezą artykułu jest to, że zakłócanie rytuałów przejścia było sposobem na pozbawianie protestantów ich tożsamości społecznej i - poprzez proces dehumanizacji - ich człowieczeństwa. Poprzez przerywanie ślubów i przechwytywanie ciał podczas pogrzebów katoliccy sprawcy próbowali pozostawić swoich przeciwników w stanie, używając zwrotu Victora Turnera " between and betwixt", tj. w stanie gdy nie posiadali już swojego poprzedniego statusu, ale gdy nie uzyskali jeszcze nowego. Przeszkadzając najważniejszym protestanckim ceremoniom w tak upokarzający sposób, katolicy starali się wykazać, że ich przeciwnikom brakowało Bożego wsparcia, a ich wiara zasługiwała na to, by być obiektem kpin. Uważamy, że z punktu widzenia sprawców, ich działania były kontynuacją rytualnych działań zapoczątkowanych podczas świąt katolickich - przeniesieniem kosmicznej walki między Chrystusem a szatanem na ulice ówczesnego Krakowa. Uczestnictwo studentów w tych aktach przemocy nie tylko świadczyło o ich przekonaniu do przynależenie do wyznania lepszego od wyznania ich przeciwników, ale także przyczyniało się do tworzenia tożsamości grupowej. Z tej perspektywy przemoc otaczająca rytuały przejścia może być interpretowana jako rytuał przejścia dla samych studentów