Positioning of parties in serbia in the context of the rational choice theory

Teza istražuje prostorno pozicioniranje najvažnijih stranaka u Srbiji, u periodu 2001–13. godina. Glavni problem koji obrađuje jeste da li se pomoću teorije racionalnog izbora mogu objasniti promene pozicija najvažnijih stranaka u Srbiji. Teza se koristi prostornim modelom politike u nastojanju da popuni prazninu u literaturi koja je inspirisana Daunsovim (Downs 1957) Ekonomskom teorijom demokratije i Rajkerovom (Riker 1986) racionalno–teorijskom analizom političkog diskursa. Empirijski podaci u tezi su sakupljeni pomoću kvalitativne analize komunikacija političkih aktera. U dosadšnjoj literaturi dominira analiza dvopartijske stranačke konkurencije koja postoji u malom broju država i nije primenljiva u slučajevima višepartijskog nadmetanja, kakav postoji u Srbiji. Etablirane demokratije se karakterišu političkim sukobljavanjem koje se svodi na rascep levica–desnica. Nasuprot prethodnim slučajevima, teza analizira promene pozicija stranaka u Srbiji na dimenziji politike EU– Kosovo, kao krajnjim tačkama rascepa koji je obeležavao politička sukobljavanja u istraživanom periodu. Teza nalazi da daunsovska konvergencija stranaka samo delimično objašnjava stranačke strategije. Najvažnije stranke u Srbiji su težile centru. Dodatno, one su se suočavale sa složenijim strategijama u odnosu na daunsovski koncept političkog takmičenja. Stranke su imale racionalni podsticaj da se ili udalje od centra, ka ekstremnim pozicijama, ili da se pojave kao novi akteri koji bi bili pozicionirani blizu ekstremnih tačaka dimenzije politike. Dalje, teza razvija i primenjuje koncept političkog kartela kao oblika saradnje stranaka. Teza objašnjava kako su stranke koje su sačinjavale kartele pokazivale ponašanje različito od onog koje bi bilo vođeno motivom maksimiranja neposredne koristi od strane pojedinačnog političkog aktera. Koncept kartela koji je predložen u tezi pokušava da prevaziđe problem u dualnom modelovanja političkog delovanja: stranke isključivo teže vlasti, a birači samo mare za politike. Stranke u kartelu pokazuju i preferencije prema politikama i teže osvajanju vlasti. Konačno stranke nisu uvek slobodne da odaberu bilo koju poziciju na dimenziji politike. U Srbiji je politika uslovljavanja od strane EU i SAD–a činila dimenziju politike diskretnom i ograničavala je izvodljive pozicije vladajućih aktera. Stranke su pod uticajem spoljašnjih uslova prihvatale pozicije koje su ih udaljavale od centra i bile nepoželjne sa stanoviša težnje ka maksimiranjem glasova. Međutim, one su želele da umanje štetu od ovakvih poteza simuliranjem suprotnih politika i dvosmislenim pozicioniranjem. Ovo istraživanje konvergencije i divergencije stranaka može da bude u budućnosti prošireno uključivanjem drugih država. Poseban potencijal za dalju analizu stranačkog delovanja ima koncept kartela stranaka.Thesis analyses spatial positioning of the most important parties in Serbia, over the period 2001–2013. The main problem that it tackles is could changes of spatial positions of the most relevant parties be explained by rational choice theory. Thesis relies on spatial model of politics in an attempt to fill the gap in the literature inspired by Downs’(1957) Economic Theory of Democracy and Riker’s (1986) rational choice approach to discourse analysis. Empirical data has been gathered by qualitative analysis of communication of political actors. Current literature has been predominantly occupied by analyses of a two party competition, which is present only in a small number of countries and it is not applicable in cases of multi-party competition, such as the Serbian one. Political competition in established democracies relies on the left–right cleavage. As opposed to previous cases, thesis analyses changes of parties’ positions by relying on the EU– Kosovo dimension of politics, which defined political struggles in the researched period. Thesis finds that Downsian party convergence can only partially explain parties’ strategies. The most important Serbian parties have been striving toward political centre. They had more complex strategies than Downsian concept of spatial competition envisaged. Parties had rational incentive to move away from the political centre, toward extreme positions, or to emerge as new actors which take up positions near end-points of political dimension. Additionally, thesis extends and applies the concept of political cartel as a form of cooperation between parties. Thesis suggests that parties which form cartels exhibit behavior different from actors who act unilaterally to maximize immediate payoffs. The concept of cartel which was advanced in this thesis attempts to overcome a problematic duality of political behavior: parties only seek access to office, while voters only care for policies. Parties in cartels both reveal policy preferences and seek office. Finally, parties are not always free to take up any position on a dimension of politics. In Serbia, EU’s and USA’s policies of conditionality made political dimension discrete and limited feasible positions of actors in power. Under the influence of external conditions, parties were accepting feasible positions removed from political centre and undesirable in the pursuit to maximize votes. However, they wanted to minimize the damage from these moves by simulating opposing positions and by relying on ambiguous positioning. This research of parties’ convergence and divergence can be extended in future by including different countries. The concept of political cartel has great potential for further research of parties’ behavio