Analiza poslovnih performansi bankarskog sektora u zemljama Centralne i Istočne Evrope

Glavni cilj doktorske disertacije je analiza poslovnih performansi u trinaest posmatranih zemalja regiona centralne i istočne Evrope u vremenskom intervalu od 2008. pa sve do kraja 2014. godine. Analizirane zemlje su prilikom istraţivanja podeljene u tri grupe. Prvu grupu čine zemlje koje su meĎu prvima pristupile Evropskoj Uniji (Slovenija, Poljska, Slovačka, Češka i MaĎarska), drugu grupu čine zemlje koje su od skora članice Evropske Unije (Hrvatska, Bugarska i Rumunija), dok treću grupu čine zemlje koje još uvek nisu postale ravnopravne članice Evropske Unije i vode pregovore za ulazak u istu (Srbija, BiH, Crna Gora, Bivša Jugoslovenska Republika Makedonija i Albanija). Kako bi se sagledao celokupan poloţaj bankarskog sektora posmatranih zemalja, analiziran je velik broj indikatora. Pre svega, analizirana je razvijenost bankarskog sektora u odnosu na nivo privredne razvijenosti. Pri čemu se posebno istraţuju pokazatelji kao što su bruto domaći proizvod (BDP), rast bruto domaćeg proizvoda na godišnjem nivou izraţen u procentima za sve zemlje, bruto domaći proizvod po glavi stanovnika (BDP per capita). Sa aspekta ukupne imovine bankarskog sektora, analizirani su i izračunati sledeći indikatori: visina aktive, rast aktive na godišnjem nivou, učešće aktive u BDP-u. Kada je u pitanju depozitni i kreditni potencijal banaka, analizirani su: ukupni krediti, rast kredita na godišnjem nivou, učešće kredita u BDP-u, ukupni krediti per capita, učešće ukupnih kredita per capita u BDP-u per capita, ukupni depoziti, rast depozita na godišnjem nivou, učešće depozita u BDP-u, ukupni depoziti per capita, učešće ukupnih depozita per capita u BDP-u per capita. Analizirani su i pokazatelji kao što su odnos operativnih troškova i operativnog dobitka (cost to income ratio), i odnos kredita i depozita (loans to deposit ratio). Kada je reč o profitabilnosti, analizirani su prinos na akcijski kapital (ROE) i prinos na aktivu (ROA). Kod nivoa problematičnih kredita posebno se analizira nivo kredita koji su proglašeni dospelim (non-performing loans), kao i po segmentima: nefinansijski sektor, korporacije i stanovništvo. Kako bi se utvrdila razvijenost bankarskog sektora, posebno se sprovela analiza najvećih bankarskih grupacija koje su zastupljene u gotovo svim zemljama. Specifičnost istraţivanja ogleda se u jedinstvenoj metodologiji upravljanja kreditnim rizikom. Kreditni rizik je rizik koji je u najvećoj meri zastupljen u bankarskom poslovanju. Data su dva modela upravljanja koje banke mogu da upotrebljavaju. Suština je iscrpna klasifikacija, koja polazi od pregleda aktive, interne klasifikacije klijenata prema rizičnosti, pregleda odobrenih kredita prema tipu klijenata, kao i analiza rizika koncentracije po geografskim područjima i industrijskim sektorima. Primenom navedenih modela, banke mogu u svakom momentu da vide koji su to klijenti koji kasne u otplati kredita, kojom delatnošču se bave, iz kog sektora industrije dolaze, kao i sa kog su regiona geografski posmatrano. S obzirom na analizu velikog broja indikatora, mogu se istaći najznačajniji rezultati istraţivanja shodno postavljenim tvrdnjama. Generalno, region centralne i istočne Evrope karakteriše raznolikost u svim sferama razvijenosti. Za sve posmatrane pokazatelje postoje vidljive razlike za sve tri grupacije zemalja. Najrazvijeniji nivo bankarskog i privrednog sektora svakako čine zemlje prve grupacije, zatim slede zemlje druge i na kraju zemlje treće grupe. Bankarski sektor utiče na razvijenost privrednog i ekonomskog sistema jedne zemlje. Sa aspekta profitabilnosti moţe se istaći da je ona na zadovoljavajućem nivou, dok generalno sve zemlje imaju odreĎene poteškoće sa nivoom problematičnih kredita. U bankarskom poslovanju zastupljene su banke koje imaju veliko učešće stranog kapitala u bilansnoj sumi. U finansijskom sistemu svake zemlje bankarski sektor zauzima većinski procenat. Vidljive sukulminacije i oscilacije u vremenskom intervalu od sedam godina. Region centralne i istočneEvrope se susreo sa velikim problemima i poteškoćama pogotovo na makroekonomskom polju. Treba uzeti u obzir da se sistem poslovanja menja nakon svetske finansijske krize, koja je uzdrmala ceo svet i ceo bankarski sistem