تأثیر میزان و تقسیط کود نیتروژن بر عملکرد و اجزاء عملکرد برنج هیبرید بهار دوره8 شماره5 سال1388

Abstract In order to determinate the optimum nitrogen rate and time for split N application based on phonological stages of Bahar hybrid rice, an experiment was conducted over two years (2007-2008) using a randomized complete block design with three replications at Rice Research Institute of Iran (RRII) farm, Rasht. Factorial arrangement of the following factors was used: three N rates (90, 120 and 150 kg pure N in hectare) and six different phonological stages (T1: using leaf color chart with number 4; T2; 1/3 base fertilizer, 1/3 in rise primary bud stage, 1/3 in booting stage; T3; 1/3 base fertilizer, 1/3 in tillering stage, 1/3 in rise primary bud stage; T4: 1/2 base fertilizer, 1/4 in tillering stage, 1/4 in booting stage; T5: 1/3base fertilizer, 1/3in tillering stage, 1/3 in booting stage; T6; 2/3 base fertilizer, 1/3 in rise primary bud stage) with a control plot in each replication. After sowing in bed nursery the twenty days old seedlings were transplanted in the experimental plots. Results of analysis of variance clearly showed significant differences between different phonological stages on many characteristics. Means differences were highly significant for grain yield. The T6 treatment produced the highest yield of 8.373 and 7.920 t ha-1 in two years, respectively. However, 120 kg N ha-1 when applied as T5, produced the highest yield (8.760 t ha-1). Combined analysis of variance showed that yield and yield components.were affected by time of N application. Combined comparison of means also showed that the T5 treatment and 120 kg N ha-1 produced the highest yield of 7.925 and 7.514 t ha-1 in the first and second year, respectively. According to the results, it can be recommended that for Bahar hybrid rice maximum yield could be achieved by application of 120 kg N ha-1 when split as defined in T5 (1/3 based fertilizer + 1/3 first tillering stage + 1/3 booting stage). Keywords: Hybrid rice, Leaf Color Chart (LCC), Nitrogen fertilizerچکیده به منظور دستیابی به مناسبترین مقدار و زمان تقسیط کود نیتروژنه براساس مراحل فنولوژیکی بهار1 آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مؤسسه تحقیقات برنج کشور در سالهای 1385 و 1386 اجراء گردید. فاکتورهای آزمایش شامل کود نیتروژنه در 3 سطح (90، 120 و150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) و زمان های تقسیط نیتروژن در 6 سطح (T1: استفاده از رنگ شماره 4 دیاگرام رنگ برگ در طول دوره رشد، T2: یک سوم کود پایه + یک سوم مرحله جوانه اولیه در خوشه+ یک سوم مرحله آبستنی، T3: یک سوم کود پایه + یک سوم در مرحله اولیه پنجه‌زنی+ یک سوم مرحله جوانه اولیه در خوشه درساقه، T4 : یک دوم کود پایه + یک چهارم مرحله اولیه پنجه‌زنی + یک چهارم مرحله آبستنی، T5 : یک سوم کود پایه + یک سوم مرحله اولیه پنجه‌زنی + یک سوم مرحله آبستنی و T6: دو سوم کود پایه + یک سوم مرحله جوانه اولیه در خوشه) به همراه یک پلات شاهد در هر تکرار بود. نتایج تجزیه واریانس ساده در سال اول و دوم نشان داد که زمان های تقسیط نیتروژن بر صفات مختلف در سال اول مؤثر بود. همچنین مقایسه میانگین داده های آزمایش حاکی از تأثیر تیمار زمان های تقسیط نیتروژن بر روی صفات مختلف می باشد. تیمار پنجم با 373/8 و 920/7 تن در هکتار عملکرد دانه بالاتری را به ترتیب در سال های اول و دوم بخود اختصاص دادند. مقایسه میانگین اثر متقابل زمان های تقسیط نیتروژن و مصرف مقادیر نیتروژن نشان داد که سطح دوم مصرف کود نیتروژنه در تیمار پنجم زمان های تقسیط نیتروژن از نظر عملکرد با760/8 تن در هکتار بهترین شرایط را داشته است. تجزیه مرکب داده ها نشان داد که تاثیر زمان های تقسیط نیتروژن بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد در سطح احتمال 5 درصد معنی دار است. مقایسه میانگین مرکب نیز نشان داد که تیمار پنجم تقسیط (یک سوم کود پایه + یک سوم مرحله اولیه پنجه‌زنی + یک سوم مرحله آبستنی) با 925/7 تن در هکتار و سطح دوم کود مصرفی (120 کیلوگرم نیتروژن خالص) با 514/7 تن در هکتار بالاترین عملکرد را موجب خواهند شد. بنا بر نتایج حاصله می توان مقدار120 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار را با شیوه تقسیط یک سوم کود پایه + یک سوم مرحله اولیه پنجه‌زنی + یک سوم مرحله آبستنی، را به عنوان مناسب ترین روش جهت مصرف کود نیتروژنه در برنج هیبرید رقم بهار1 بکار برد. واژه های کلیدی: برنج هیبرید، دیاگرام رنگ برگ، کود نیتروژن