تأثیر تنوع گیاهی بر تنوع و فراوانی بندپایان در مزارع گندم دوره8 شماره4 سال1388

Abstract Plant biomass and diversity play an important role in enhancing of biodiversity of other trophic levels, specially arthropods in terrestrial ecosystems. In order to determine the effects of plants on diversity and abundance of arthropods, a study was carried out in three regions of Razavi and northern Khorasan provinces, Shirvan, Mashhad and Gonabad. In each region, high and low input fields of winter wheat and a natural system for comparison were selected. In ripening stage of wheat growth (90 stage of Zadoks), sampling was done by use of quadrate in each system with five replications. Plants in each quadrate were counted and species richness of plants was determined. Insect sampling was done by sweep net from surface of plants, then species richness and abundance of collected insects were determined. As a result, agricultural practices decreased plant species richness but diversity and abundance of insects and spiders increased in agricultural systems. Our finding revealed that abundance of insects and spiders were not affected by plant species richness and plant biomass was the main factor affecting on species richness and abundance of insects, spiders and beneficial insects. Therefore, decreasing plant species richness that arose from agricultural practices doesn’t effect on arthropods diversity and abundance and doesn’t decrease sustainability of agricultural systems. Irregular use of chemical inputs, specially pesticides, is the main factor to decreasing of plants and arthropods species richness in agricultural systems. Keywords: Plant diversity, Arthropod diversity, Arthropod abundance, Plant-insect interactions, Agricultural systemsچکیده تولیدات گیاهان و تنوع آنها نقش مهمی در گسترش سطوح مختلف تنوع زیستی، بویژه بندپایان، در هر اکوسیستم دارد. به منظور بررسی چگونگی تأثیر گیاهان بر تنوع و فراوانی بندپایان، مطالعه‌ای در سه منطقه متفاوت از نظر میانگین درجه حرارت و بارندگی سالیانه در شهرستان‌های شیروان، مشهد و گناباد روی جامعه گیاهی و بندپایان انجام گرفت. با توجه به تأثیر فعالیت‌های کشاورزی بر تنوع گیاهان، دو سیستم کشاورزی کم نهاده و پرنهاده گندم و یک سیستم طبیعی در هر منطقه به عنوان اکوسیستم‌های مورد مطالعه انتخاب شدند. برای تعیین تنوع گیاهان، در مرحله پر شدن دانه های گندم در هر منطقه، نمونه برداری با استفاده از کوادرات و با پنج تکرار از سیستم‌های مورد مطالعه انجام شد و گیاهان داخل کوادرات مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفتند. نمونه برداری از بندپایان بوسیله تور حشره گیری و از سطح بوته های مزرعه یا منطقه طبیعی و به صورت هفتگی انجام گرفته و غنای گونه ای و فراوانی حشرات و عنکبوت‌های جمع آوری شده تعیین گردید. فعالیت‌های کشاورزی غنای گونه‌های گیاهی را کاهش داد اما تنوع و فراوانی حشرات و عنکبوت ها در سیستم‌های کشاورزی افزایش یافت. یافته‌های این پژوهش نشان داد که غنای گونه‌ای گیاهان ارتباط مستقیمی با غنای گونه‌ای و فراوانی حشرات و عنکبوت ها ندارد، بلکه زیست توده گیاهان عامل مهم و موثر بر غنای گونه‌ای و فراوانی کل حشرات، عنکبوت ها و حشرات مفید است. بر اساس نتایج این مطالعه، تولیدات گیاهی در سیستم‌های کشاورزی و وجود درختان در حاشیه مزارع نقش قابل توجهی در حفظ و بهبود تنوع گونه‌ای بندپایان و کارکردهای مفید آنها دارد. بنابراین با کاهش غنای گونه‌ای گیاهان، که در اثر فعالیت‌های کشاورزی اتفاق می‌افتد، غنای گونه‌ای بندپایان کاهش نمی یابد بلکه مصرف بی رویه نهاده‌های شیمیایی، بویژه آفت کش ها نقش مهمی در کاهش غنای گونه‌ای گیاهان و بندپایان در سیستم‌های کشاورزی دارد. واژه‌های کلیدی: تنوع گیاهان، تنوع بندپایان، فراوانی بندپایان، اثرات متقابل گیاهان- حشرات، سیستم‌های کشاورز