Admissibility of Measures of Appeal in the Proceedings before Polish and German Administrative Courts

Wydział Prawa i AdministracjiZagadnienia poświęcone pracy doktorskiej dotyczą szeroko rozumianych kwestii związanych z dopuszczalnością środków odwoławczych w postepowaniu przed sądami administracyjnymi w Polce i Niemczech. W rozprawie posłużono się metodami badawczymi, polegającymi na analizie komparatystycznej i dogmatyczno-prawnej. Polski i niemiecki ustawodawca, oprócz odmiennego modelu ustrojowego sądownictwa administracyjnego, przyjął także odmienne założenia dotyczące zaskarżalności nieprawomocnych orzeczeń sądowych. Rozważania poświęcone dopuszczalności środków odwoławczych w polskiej i niemieckiej procedurze sądowoadministracyjnej nakierowane są na odpowiedzenie sobie na pytanie, jakie rozwiązania najpełniej gwarantują efektywność postępowania sądowego, którego celem jest zapewnienie realnej ochrony jednostce. W pierwszym rozdziale dokonano analizy teoretycznoprawnego ujęcia istoty i funkcji środków odwoławczych w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Dokonano definicji pojęcia „środek odwoławczy w odniesieniu do zwrotów, które w języku potocznym wydają się być terminami synonimicznymi, a mianowicie: „środek zaskarżenia”, „środek prawny” oraz „odwołanie” Wskazano również role i funkcje środka odwoławczego w procesie sądowoadministracyjnym. W kolejnej części pracy pochylono się na zagadnieniami związanymi z konstytucyjnymi i międzynarodowymi uwarunkowaniami związanymi z dopuszczalnością wnoszenia środków odwoławczych. Dokonano tym samym analizy art. 45 oraz 176 ust. Konstytucji RP oraz art. 19 ust. 4 i 103 Grundgesetz w kontekście zapewnienia prawa do środka odwoławczego oraz dwuinstancyjnego postępowania sądowoadministracyjnego w polskim i niemieckim porządku prawnym. Odwołano się także do międzynarodowych aktów prawnych, takich jak Europejska Konwencja Praw Człowieka, Karta Praw Podstawowych oraz rekomendacje Rady Europy. W trzecim rozdziale dokonano omówienia poszczególnych przesłanek dopuszczalności środka odwoławczego. Nie wszystkie niemieckie przesłanki znajdują odniesienie w polskiej procedurze sądowoadministracyjnej i na odwrót. Celem przyświecającym analizie poszczególnych przesłanek dopuszczalności jest wskazanie podobieństw i różnic jakie występują w polskim i niemieckim systemie prawa. W następnej części poczyniono rozważania odnoszące się do przebiegu postępowania w kwestii badania przesłanek dopuszczalności. Wskazane zostały zależności zachodzące pomiędzy wprowadzeniem do procedury określonych przesłanek dopuszczalności a ukształtowaniem postępowania sądowoadministracyjnego. Szczególny nacisk w tym kontekście położony został na przesłankę dopuszczalności polegającą na wyrażeniu przez sąd zgody na wniesienie środka odwoławczego, która została wprowadzona przez niemieckiego prawodawcę. W ostatnim rozdziale pochylono się nad kwestiami związanymi z konsekwencjami niedopuszczalności środka odwoławczego. W tym aspekcie omówiono takie następstwa, jak prawomocność orzeczenia, możliwość wniesienia nadzwyczajnego środka zaskarżenia oraz orzeczenie o kosztach. Główna teza rozprawy stanowi, iż wzmocnienie gwarancji procesowych jednostki do uzyskania wyroku w czasie gwarantującym efektywność postępowania wymaga sformułowania przesłanek prawnych dotyczących ograniczenia dopuszczalności środków odwoławczych wraz z biegiem postępowania przed sądami administracyjnymi, w tym przede wszystkim przed sądami najwyższych instancji.The issues discussed in the dissertation concern broadly defined subject of availability of measures of appeal in the proceedings before the administrative courts in Poland and in Germany. The dissertation employs research methods involving comparative legal analysis and legal doctrine analysis. The Polish and German legislators have each instituted different models of the administrative jurisdiction with different principles concerning appealability of adjudications lacking force of law. The discussion of admissibility of appeals in the Polish and German administrative courts procedures aims at identifying the solutions which provide the highest efficiency of the judicial proceedings whose goal is to provide real protection to the individual. In the first chapter an analysis of function of means of appeal in the judicial administrative procedure is conducted. The notion of “measure of appeal” is defined to distinguish it from phrases to which colloquially synonymical meaning is often ascribed, like “complain” or “legal recourse”. The roles and functions of measures of appeal in the administrative courts proceedings are also indicated. The next part of the dissertation is dedicated to issues related to constitutional and international factors concerning admissibility of measures of appeal. The articles 45 and 176 of the constitution of the Republic of Poland, and the articles 19 section 4, and article 103 of the German constitution are analyzed in the context of assuring the individual’s right to appeal and, consequently, and to two-instances administrative judiciary proceedings in the Polish and German legal order. International regulations, such as the European Convention on Human Rights, the Charter of Fundamental Rights of the European Union, and recommendations of the Council of Europe have also been consulted. In the third chapter the individual prerequisites of the admissibility of measures of appeal are discussed. Not all prerequisites instituted in the German law have their counterparts in the Polish administrative judicial procedure, and vice versa. The goal of the analysis of the individual prerequisites of admissibility is to indicate the similarities and differences between the Polish and German legal systems. The subsequent part contains considerations regarding the procedure related to examining the prerequisites of admissibility. Interrelations between the introduction of specific prerequisites of admissibility to the respective legal systems and the shaping of the administrative judicial procedures are pointed out. Particular attention is paid to the prerequisite of admissibility consisting in granting the party’s petition for review which has been introduced by the German legislator. The last chapter discusses issues related to the consequences of inadmissibility of measures of appeal. This aspect includes such consequences as the adjudication becoming final, admissibility of extraordinary complaints, and adjudication of costs. The main thesis of the dissertation is that reinforcment of procedural safeguards of an individual for obtaining an adjudication in the time guaranteeing efficiency of proceedings requires formulating legal prerequisites concerning limitations of admissibility of measures of appeal in course of the proceedings before administrative courts, especially before the courts of the last resort