Reformy uniwersytetów europejskich: państwo dobrobytu jako brakujący kontekst badań i polityki publicznej

W prezentowanym tekście koncentrujemy się na powiązaniach między programami reform i ich uzasadnieniem z jednej strony w szkolnictwie wyższym, a z drugiej w usługach społecznych świadczonych w ramach państwa dobrobytu w Europie. Lekcje płynące z doświadczeń przeszłych i aktualnych reform państwa dobrobytu mogą okazać się przydatne w rozumieniu aktualnych i nadchodzących reform szkolnictwa wyższego. Badania dotyczące europejskich państw dobrobytu i ich reform stanowią bowiem brakujący kontekst badań europejskich uniwersytetów poddawanych w ostatnich dziesięcioleciach permanentnej presji reform. Niniejszym tekstem planujemy wypełnić tę lukę i przeanalizować zwięźle możliwe powiązania między tymi dwoma, w znacznej mierze odizolowanymi od siebie nawzajem, obszarami badań. Szkolnictwo wyższe w swoich tradycyjnych europejskich formach jest finansowane przede wszystkim ze środków publicznych. Okres jego powojennego rozwoju w Europie zbiegł się ściśle w czasie z rozwojem powojennych państw dobrobytu. Procesy umasowienia europejskiego szkolnictwa wyższego były ściśle powiązane z ich umacnianiem. Podczas gdy procesy umasowienia szkolnictwa wyższego są zaawansowane w całej Europie, państwa dobrobytu przechodzą najgłębsze przekształcenia w swojej powojennej historii. Na dodatek państwa dobrobytu stają w obliczu nowego ryzyka, że oto mogą się stać „ofiarą kryzysu, na fali gwałtownych wstrząsów gospodarczych, społecznych i politycznych, wyzwolonych przez globalny kryzys finansowy” (Hemerjick 2013: 1). Reformowanie europejskich uniwersytetów i reformowanie europejskich państw dobrobytu idą ze sobą w parze, chociaż, jak się wydaje, umyka to uwadze badawczy szkolnictwa wyższego: strukturalne przyczyny zachodzących zmian są podobne, a całościowe programy reform obydwu sektorów sięgają do tego samego zasobu uzasadnień i tego samego typu argumentów (finansowych i ideologicznych). Badacze szkolnictwa wyższego i analitycy reform w tym obszarze nie zajmują się badaniami państwa dobrobytu i analizami jego reform. Ale jednocześnie badacze państwa dobrobytu i analitycy jego reform również niemal z założenia pomijają sektor szkolnictwa wyższego. Uważamy te wieloletnie, strukturalne, permanentne zamykanie się w oddzielnych obszarach badawczych przez obie wspólnoty naukowe za poważny błąd analityczny