The choice and necessity. Collections of Polish aristocracy in Great Poland on the turn of 19th and 20th century

Wydział HistorycznyTematem pracy jest kolekcjonerstwo arystokracji - wyjątkowej grupy społecznej, tradycyjnie kojarzonej z mecenatem artystycznym i zbieraniem dzieł sztuki. Punktem wyjścia pracy jest ukazanie postępowania poszczególnych kolekcjonerów, konkretnych jednostek, tworzących swoje zbiory w Wielkopolsce na przełomie XIX i XX wieku. Kolekcje hr. Edwarda Aleksandra Raczyńskiego w Rogalinie, ks. Izabelli z Czartoryskich Działyńskiej w Gołuchowie, hr. Jana Działyńskiego w Kórniku, hr. Seweryna Mielżyńskiego w Miłosławiu oraz hr. Bnińskich w Samostrzelu obrazują zmiany w kolekcjonerstwie drugiej połowy XIX wieku i początku XX wieku. Każda z wymienionych kolekcji prezentuje inne podejście jej twórców do tworzenia zbiorów, rodzinnej tradycji kolekcjonowania oraz koncepcji zbiorów i ich prezentacji. Na bazie analiz pięciu wymienionych zbiorów zarysowano szersze wnioski, odnoszące się do kolekcjonerstwa arystokracji. Po pierwsze porównano postępowanie kolekcjonerów z Wielkopolski z tendencjami panującymi w XIX-wiecznej Europie takimi jak: przenoszenie prywatnych kolekcji do dużych miast i udostępnianie ich publiczności, wpływ muzeów publicznych na kolekcjonerstwo prywatne, zmiany w eksponowaniu zbiorów prywatnych. Po drugie ukazano specyficzną sytuację kolekcjonerstwa prywatnego na ziemiach polskich w XIX wieku. Na tym tle scharakteryzowano specyfikę kolekcji na terenie Wielkopolski. Porównano również kolekcje arystokracji z kolekcjami burżuazji, podkreślając różnice między nimi i wskazując na specyfikę wyborów arystokratów i ich gust.The subject of this paper is collecting of aristocracy – the special social group which is traditionally connected to artistic patronage and collecting of Works of art. The starting point of this paper is to show the behaviour of particular collectors, specific individuals, creating their collections in Great Poland on the turn of the 19th and 20th century. The collections of Edward Aleksander Raczyński count in Rogalin, Izabella Czartoryska princess in Gołuchów, Jan Działyński count in Kórnik, Seweryn Mielżyński count in Miłosław, Bniński count in Samostrzel, show changes in collecting in the second part of the 19th and the beginning of the 20th century. Each of mentioned collections shows different approaching of it’s creators to set up a collection, to family tradition of collecting and to conception of collections and it’s display. On the base of an analysis of these five mentioned collections wider conclusions connected to aristocracy’s collecting were shown. At first it was made comparison of behaviour of collectors from Great Poland and tendencies characteristic for 19th century Europe such as: transfer of private collections to big cities and throw them open, influence of public museums to private collecting, changes in exhibition of private collections. Secondly, the specific situation of private collecting on Polish territory in the 19th century was shown. On this background the specific of great Poland’s collections was characterised. Aristocracy’s and bourgeois’ s collections were also compared, differences between them were emphasized and the specific of aristocracy’s choices and their taste were indicated