The democratization of the official language. Modern tendencies in language planning in Sweden and in Poland

Wydział Neofilologii: Instytut JęzykoznawstwaCelem głównym rozprawy jest zbadanie, jak zastosowanie szwedzkich zasad jasnego języka urzędowego (klarspråk) może wpłynąć na zrozumiałość polskiego języka urzędowego. Drugim celem jest zaproponowanie szwedzkiego modelu polityki językowej jako wzorca do naśladowania przez polską politykę językową. Szwedzki model polityki językowej oparty jest na działaniach agend rządowych, których celem jest podniesienie zrozumiałości tekstów urzędowych dla obywateli. W wyniku tych działań dawny styl urzędowy (kanslisvenska) został zastąpiony jasnym językiem urzędowym (klarspråk), który reprezentuje perspektywę odbiorcy. W rozprawie analizuje się teksty dwóch gatunków (decyzje administracyjne i broszury informacyjne) pochodzące z Försäkringskassan (Szwedzkiej Kasy Ubezpieczeń) i polskich odpowiedników tej instytucji. W analizie uwzględnia się składnię, dyspozycję tekstu, spójność, wyrażenia metatekstowe i formę graficzną. Podaje się kwoty nominalne (NQ) i wskaźniki trudności tekstu (LIX, FOG) i zestawia się je z istniejącymi danymi statystycznymi dla szwedzkich i polskich tekstów. Analizie towarzyszy badanie zrozumiałości tekstów, wykonane w grupie 600 respondentów w oparciu o 6 polskich tekstów w wersji oryginalnej i uproszczonej. Rozprawa zawiera wskazówki przydatne przy formułowaniu polskich tekstów wg zasad jasnego języka urzędowego.The main purpose of this study is to investigate how the use of the rules of Plain Swedish (klarspråk) can influence the comprehensibility of the official Polish language. The second aim is to propose the Swedish model of language planning as an example for the Polish language planning to be followed in order to make Polish more comprehensible and reader-friendly. The Swedish model of language planning is based on active work of the government, which aims to make the official language comprehensible for the citizens. As a result of that work the former official style (kanslisvenska) has been replaced by plain Swedish, which represents the reader's perspective. Two text genres are analyzed in the study — administrative decisions and informational brochures issued by Swedish and Polish authorities (Swedish Social Insurance Agency and its Polish counterparts). Syntax, text disposition, cohesion, metatextual expressions and graphical form are taken into consideration. Nominal quotes (NQ) and readability indexes (LIX and FOG) are given and compared with existing statistic data for Swedish and Polish texts. The analysis is followed by a comprehensibility survey made in a group of ca. 600 respondents using 6 Polish texts in original and plain language versions. The study contains recommendations for Polish official texts in line with the rules of Plain Swedish