The origin of government budget in Poland (to 1831)

Wydział Prawa i Administracji: Katedra Historii Ustroju PaństwaBudżet państwa jest pojęciem prawnym, ekonomicznym i historycznym. Obecnie stanowi podstawową instytucję finansów publicznych, jednak pojawił się on dopiero w czasach nowożytnych. Jego korzeni należy szukać już w średniowiecznych zmianach ustrojowych. Po utracie przez monarchę prawa do nakładania podatków, kolejnym krokiem było odebranie mu przez parlament prawa do decydowania o wydatkach. Rozwój państwa zmuszał zresztą, aby planować gospodarka finansową. W Rzeczypospolitej szlacheckiej rozwój skarbowości spowodował powstanie w 1768 aktu, który nazywa się pierwszym polskim budżetem. Kolejne lata przyniosły dalsze próby budżetowe, które zostały przerwane przez rozbiory. Powrócono do nich dopiero w Księstwie Warszawskim. Państwo to przejęło liczne skarbowe rozwiązania pruskie i francuskie, jednak budżet ostatecznie nie powstał, a pojawił się dopiero w Królestwie Polskim. Ustanawiany corocznie, ulepszany, nie był jednak zatwierdzany przez parlament. Powstanie listopadowe i detronizacja Mikołaja I spowodowały przejęcie uprawnień monarchy przez Sejm. Próby uchwalenia przez powstańczy Sejm budżetu stanowią zwieńczenie rozwoju tej instytucji na ziemiach polskich. Budżet państwa mógł pojawić się dopiero po 1918 roku.A government budget is legal, economic and historical issue. Nowadays this institution determines public finances, though appeared just in modern era. Budget roots are in medieval political system changes. Monarch lost authorization to impose taxes, and later parliament do the same with expenditures. After all, evolution of state led to planning. In Polish-Lithuanian Commonwealth development of state finances brought up act from 1768 – called first Polish budget. In following years occurred next budgetary attempts, disrupted by Partition of Poland. Later, in Duchy of Warsaw, budgetary attempts returned. This country took Prussian and French financial solutions, but finally budget didn’t appear, and was introduced just in Kingdom of Poland. Created every year, improved, was never voted by parliament. November Uprising and Nicholas I dethronement, put monarch powers into parliament. Sejm attempts to pass budget were last point in evolution of budget in Poland. A government budget could appear after 1918