2019-10/02

In verband met de geplande bouw van twee woningen is een archeologisch onderzoek uitgevoerd aan De Fazant te Surhuisterveen, gemeente Achtkarspelen, provincie Fryslân. Voor de bouw is graafwerk nodig zoals voor de aanleg van funderingen. Deze bodemingrepen betekenen een bedreiging voor eventueel aanwezige archeologische waarden. Het doel van het onderzoek is om vast te stellen wat de kans is op de aanwezigheid van archeologische waarden. Het onderzoek bestaat uit een bureauonderzoek (protocol 4002) en een veldonderzoek, verkennende en karterende fase (IVO-O; protocol 4003). Bij het bureauonderzoek zijn bronnen geraadpleegd op het gebied van fysische geografie, archeologie en historische geografie. Tijdens het veldonderzoek zijn zes boringen geplaatst om de opbouw en gaafheid van de bodem te bepalen en om te zoeken naar archeologische materialen zoals bewerkt vuursteen of scherven aardewerk. Plangebied De Fazant ligt in een dal van het Drents-Fries plateau. Al tijdens de steentijd raakte dit dal gevuld met veenmoeras. Dit moeras groeide buiten het dal verder, zodat het hele landschap bedekt raakte met veen. Uit het plangebied en binnen een halve kilometer omtrek zijn geen archeologische waarden bekend. Op iets grotere afstanden zijn in het verleden vondsten gedaan van bewerkt vuursteen uit de steentijd en van scherven aardewerk uit de middeleeuwen. Surhuisterveen is ontstaan bij de turfwinning tijdens de zestiende eeuw. Het plangebied lag op enkele tientallen meters afstand van de Oude Veenstervaart. Na de turfwinning is het plangebied in gebruik geweest als akker. Voordat de tegenwoordige woonwijk werd aangelegd stonden er schuren of stallen. In het zand van het plangebied is een podzolbodem gevormd die redelijk bewaard gebleven is. Daardoor kunnen eventuele archeologische grondsporen uit de steentijd zoals haardkuilen bewaard gebleven zijn. Maar het onderzoek heeft geen eenduidige aanwijzingen opgeleverd voor de aanwezigheid van dergelijke sporen. In het plangebied zijn geen intacte veenlagen meer aanwezig. Aangezien eventuele middeleeuwse bewoning op het veen zal zijn geweest, zullen resten uit die tijd sterk zijn aangetast. Eventuele bewoning uit de nieuwe tijd vroeg, de begintijd van het dorp Surhuisterveen, zal op het zand geweest zijn. Het zand is redelijk bewaard gebleven waardoor eventuele archeologische resten ook nog in redelijke staat kunnen verkeren. Maar de enige mogelijke aanwijzing voor resten uit die tijd zijn drie scherven roodbakkend aardewerk die klein en verweerd zijn alsof ze van elders zijn aangevoerd. Ook is van de scherven geen preciezere datering te geven dan late middeleeuwen B tot en met nieuwe tijd midden, waardoor het zeer onzeker is of ze dateren van de beginperiode van Surhuisterveen. selectie-advies door senior KNA-prospector drs. J.M.G. Bongers Aangezien het onderzoek geen sterke aanwijzingen heeft opgeleverd voor de aanwezigheid van een archeologische vindplaats, adviseren wij om geen nader archeologisch onderzoek te ondernemen en het terrein vrij te geven voor de voorgenomen woningbouw. Wel wijzen wij erop dat voor al het graafwerk geldt dat als archeologische grondsporen worden aangetroffen en/of vondsten worden gedaan, dat daarvan direct melding dient te worden gemaakt conform de Erfgoedwet 2015, artikel 5.10. Wij adviseren dit te doen bij de gemeente Achtkarspelen. De bevoegde overheid heeft het advies overgenomen (e-mail d.d. 3 maart 2020). Dit rapport is met enkele aanvullingen definitief gemaakt