Od narodzin do likwidacji. Ukraińska działalność polityczna, społeczna, kulturalno-oświatowa i gospodarcza na terenie powiatu bialskiego w latach 1917-1947

Wydział HumanistycznyStreszczenie: Praca przedstawia ludność ukraińską w powiecie bialskim w latach 1917 – 1947, przejawy jej zorganizowania, inicjatywy mające na celu działalność kulturalną, społeczną, gospodarczą, polityczną i oświatową. Trzydziestoletni okres, to czas kiedy społeczność ta kształtuje swą tożsamość narodową. Ze względu na zmieniające się struktury państwowe praca została podzielona na cztery nie równe czasowo rozdziały. Pierwszy z nich obejmuje lata 1917-1918 i przedstawia pierwsze próby zorganizowanej działalności Ukraińców na tych terenach, próbę tworzenia struktur państwowych, w tym powstania i aktywności Ukraińskiej Hromady i kształtowania sieci szkolnej. W kolejnym rozdziale ukazano najdłuższy okres, obejmujący lata 1919-1939, tj. funkcjonowania ludności ukraińskiej Podlasia w granicach II Rzeczypospolitej. Przedstawiono tu politykę władz państwowych, które traktowały tereny na zachód od rzeki Bug za obszary rdzennie polskie. Stąd też podejmowały działania mające na celu uniemożliwienie kształtowania się świadomości ukraińskiej mieszkańców. Dokonywało się to w tamtym czasie na płaszczyźnie politycznej, społecznej i spółdzielczej. Trzeci rozdział zawiera opis aktywności Ukraińców w latach 1939 – 1944. Okupacja niemiecka ziem państwa polskiego zmieniła sytuację ludności ukraińskiej. Uzyskała ona możliwość podjęcia działalności społecznej, oświatowej a także spółdzielczej. Dzięki wsparciu z zewnątrz utworzono Ukraiński Komitet Pomocowy, a także ok. sześćdziesiąt szkół i niemalże siedemdziesiąt spółdzielni. Ostatni rozdział ukazuje losy ukraińskich mieszkańców powiatu bialskiego w latach 1944 – 1947. Był to czas przejmowania władzy w Polsce przez komunistów. Niewielka część mieszkańców próbowała włączyć się w organizację i funkcjonowanie struktur władzy. Z drugiej strony poparcie uzyskały ugrupowania nacjonalistyczne i pojawiły się struktury OUN – UPA. Oprócz przedstawienia aktywności politycznej, w rozdziale tym zamieszono także działania władz komunistycznych wobec ludności ukraińskiej: deportację do ZSRR w latach 1944 – 1946 oraz wysiedlenia na tzw. Ziemie Odzyskane w 1947 r., w ramach Akcji „Wisła”. W ich następstwie z krajobrazu społecznego powiatu bialskiego znikła ludność ukraińska.Summary: The work presents the Ukrainian population living in Biała Podlaska district between 1917 – 1947, its organisation, initiatives that aimed at their culture, society, economy, politics and education. The thirty-year-old period of time is the time of shaping their national identity. Taking into consideration the changes in governmental organisations, this work has been divided into four chapters that are not equal according to time. The first one includes the years between 1917 – 1918 and presents the very first attempts of setting the Ukrainian activity on this territory, forming the government setup including the beginning and activity of the Ukrainian Hromada and creating the system of education. The next chapter deals with the longest period of time, between 1919 – 1939, showing the living of Ukrainian community on the territory of the II Republic of Poland. In this part the author presents the politics of national authorities, which considered the territory situated on the west of the Bug river as native Polish. Therefore they took some steps to prevent the Ukrainian awareness be created among citizens. All of these were happening during that time in political, social and cooperative sphere. The third chapter includes a description of Ukrainians activity between 1939 – 1944. Being under German domination changed the situation of Ukrainian people. They gained a possibility to undertake a social, educational and cooperative activity. Thanks to an external support the Ukrainian Support Committee was set and also about sixty schools and seventy cooperatives. The last chapter shows the fortunes of the Ukrainian citizens of Biała Podlaska region between years 1944 – 1947. It was the time of dominating Poland by the communists. Only a few of them tried to join in preparations and functioning of authorities. From the other hand the support was given to some nationalist groups and the structures such as OUN – UPA appeared. Beside presenting a political activity, this chapter also shows the communist authorities’ activity towards the Ukrainians: deportations to USSR between 1944 – 1946 and displacements to so-called Recovered Territories in 1947 in “Wisła” Action. As the result, the Ukrainian population disappeared from Biała Podlaska regio