Ortadoğu'da Sivil Toplum İmkanı

Ortadoğu bağlamında hangi konuyu ele alırsak alalım konu hakkında başvurduğumuz kaynaklarda post-kolonyal söylemden izler bulmaktayız. Bu nedenle öncelikle kolonyal söylemde Doğu’nun nasıl Batı-dışı bir yer olarak tasvir edildiğine bakmak, Doğu’ya yüklenen anlamlar içinden Ortadoğu’da sivil toplum ve demokrasi tartışmalarını değerlendirmek yerinde olacaktır. Sonrasında ise Ortadoğu coğrafyasında farklı toplumlarda nasıl bir demokrasi ve onun gölgesinde gelişebilen bir kavram olarak sivil toplum gerçekliği olduğu değerlendirilecektir. Ortadoğu toplumlarını konumuz bağlamında değerlendirmeden önce çeşitli demokrasi ve sivil toplum tanımlarına değinmek gerekmektedir. Bugün batılı bir kavram olarak sivil toplumu ele aldığımızda Ortadoğu’da sivil toplumdan bahsetmek güçleşir. Ancak farklı toplumsal dinamikler ekseninde gelişen bu iki kavramın bölgeye göre farklılığından önce genel anlamda bir değerlendirme yapmak için bu çalışma kapsamında hem demokrasi ve hem de sivil toplum gerçekliğini çeşitli açılardan ele alan tanımları tartışmak yerinde olacaktır. Ortadoğu bugün artık İslam’ın din olarak hakim olduğu bir coğrafya olsa da tüm kitabi dinlerin ve pek çok farklı mezhebin doğduğu bir yer olması nedeniyle dini yönden çeşitlilik arz eden konuma sahiptir. Üstelik Ortadoğu’da yer alan dini kimliklerin her biri için yerellikten bahsetmemiz mümkün olmaktadır. Bu çeşitliliğin her tarafı kendini doğduğu yer olması hasebiyle bu coğrafyaya ait hissetmekte, Avrupa ve Amerika’da olduğu gibi mültecilik üzerinden karşılaşılan bir dini aidiyete burada rastlanmamaktadır. Bu nedenle dini ve kültürel çeşitliliğin siyasal ve sosyolojik süreçlere iştiraki konusunda daha az katmanlı bir durumdan söz edebiliriz. Bölge, hem sivil toplum ve hem de demokrasi ekseninde Batının ezberini bozacak bir realiteye sahipken, salt toplumlar arasındaki farkların dile gelişine (söylem) odaklanıp bu coğrafyada bu iki kavramın da gerçekliği olmadığını belirtmek haksızlık olur. Aynı hataya düşmemek adına bu çalışmada kapsamlı bir analiz yapmak ihtiyacı ve çabasıyla Ortadoğu’da devlet-toplum ilişkilerine bakılacaktır