Investigation of Chemotherapy-Induced Peripheral Neurotoxicity and Education Needs of Cancer Patients.

Yazar tarafından 09.02.2020 tarihine kadar erişimi engellenmiştirİstanbul Bilim Üniversitesi, Sağlık Bilimleri EnstitüsüAmaç: Bu araştırma kanser hastalarında kemoterapi ile ilişkili periferal nörotoksisite semptomlarını ve periferal nörotoksisite semptomlarının kontrolüne ilişkin hastaların eğitim gereksinimlerinin değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirildi. Gereç ve Yöntem: Bu çalışma tanımlayıcı nitelikte bir araştırmadır. Araştırma örneklemini, kemoterapi alan 150 kanser hastası oluşturdu. Veriler Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü Ortak Toksisite Kriterleri ve Periferal Nörotoksisite ve Eğitim Gereksinimlerini Değerlendirme Formu’yla toplandı. Bulgular: Hastaların yaş ortalaması 55,06 ± 11,86, %35,3'ü gastrointestinal kanser hastası, %42,7'si ise meme kanseri hastasıdır. Örneklemin %32,7’si nörotoksik etkili kemoterapötik ilaçlar (taksanlar, oksaliplatin sisplatin, karboplatin) kullanmaktadır. Hastaların hafif düzeyde (grad 1) nevralji (%42,7), parestezi (%48,7), dizestezi (%24,7), periferal motor nöropati (%10) ve periferal duyusal nöropati (%0,7) şikayetleri yaşadıkları belirlendi. Örneklemin küçük bir bölümü “orta ve şiddetli” (grad 2 ve 3) düzeyde nevralji (%8), parestezi (%7,3), dizestezi (%5,3), periferal motor nöropati (%15,3) ve duyusal nöropati (%20) şikayetleri bildirdi. Hastaların %54,7'si el veya ayak parmaklarındaki ağrı veya uyuşma şikayetleriyle baş etmeye yönelik parmak uçlarını soğuktan koruduklarını, %53,3'ü buzdolabı veya dondurucu gibi soğuk nesnelere dokunmadıklarını, %74'ü hekim önerisiyle ağrı kesici ilaç kullandıklarını bildirdi. Sonuç: Bulgular hastaların farklı derecede periferal nörotoksisite şikayetleri yaşadıklarını, duyusal ve hastaların motor semptomlarının günlük yaşamı üzerindeki etkileriyle baş etmek konusunda desteğe ihtiyacı olduğunu göstermektedir.Objective: The study was conducted to evaluate the chemotherapy-ınduced peripheral neurotoxicity symptoms in cancer patients, and the education needs for the management of peripheral neurotoxicity symptoms. Materials and Methods: This study is a descriptive research. The study sample consisted of 150 cancer patients receiving chemotherapy. Data was gathered using Toxicity Criteria of American National Cancer Institute-Common Terminology Criteria for Adverse Events and Peripheral Neurotoxicity and Education Needs Evaluation Form. Results: The mean age of patients was 55.06 ± 11.86. Patients were diagnosed with gastrointestinal cancers (35.3%) and breast cancer (42.7%). Sample (32.7%) received chemotherapy agents with neurotoxic effects (taxanes, cisplatin, oxaliplatin, carboplatin). The patients suffered from mild (grade 1) neuralgia (42.7%), paresthesia (48.7%), dysesthesia (24.7%), peripheral motor neuropathy (10%) and peripheral sensory neuropathy (0.7%) complaints. A small portion of the sample suffered from “moderate to severe” grade (grade 2 and 3) of neuralgia (8%), paresthesia (7.3%), dysesthesia (5.3%), peripheral motor (15.3%) and sensory neuropathy associated complaints (20%). More than half of patients (54.7%) reported to protect their finger or toe tips from cold to cope with pain and numbness thereof to keep the fingers warm; avoided touching cold objects (53.3%) such as refrigerators or freezers; and 74% used painkillers recommended by physicians. Conclusion: The findings indicated that patients experienced different degrees of peripheral neurotoxicity symptoms, and needed support in coping with the effects of sensory and motor neurotoxicity symptoms on patients' daily lifeİÇİNDEKİLER……………………………………………………………...... iii-v SİMGELER VE KISALTMALAR.………………………………………….. vi TABLOLAR LİSTESİ.……………………………………………………..... vii-ix 1. ÖZET……………………………………………………………………… 1 2. SUMMARY……………………………………………………………...... 2 3. GİRİŞ VE AMAÇ………………………………………………………… 3-5 4. GENEL BİLGİLER……………………………………………………...... 6 4.1. KANSER VE EPİDEMİYOLOJİSİ.………………………………… 6 4.2. KANSER TEDAVİSİ OLARAK KEMOTERAPİ.………………….. 6-8 4.2.1. Kanser Tedavisinde Kullanılan Kemoterapötik İlaçlar………... 8-9 4.2.2. Kemoterapötik İlaçların Yan Etkileri………………………….. 9-10 4.2.3. Kemoterapi ile ilişkili Toksisiteler ve Toksisitelerin Değerlendirilmesi…………………………………………………….. 10-12 4.3. KEMOTERAPİ İLE İLİŞKİLİ PERİFERAL NÖROPATİ………….. 12-15 4.3.1. Kemoterapi ile İlişkili Periferal Nöropatide Risk Faktörleri…........................................................................................... 15-16 4.3.2. Kemoterapi ile İlişkili Periferal Nöropatide Tanılama………… 16-17 4.3.3. Kemoterapi ile İlişkili Periferal Nöropatide Klinik Belirtiler…. 17-18 4.3.4. Kemoterapi ile İlişkili Periferal Nöropati Yönetimi…………… 18-21 4.3.5. Kemoterapi İle İlişkili Periferal Nörotoksisiteye Yönelik Hemşirelik Girişimleri ve Hasta Eğitimi……………………………... 21-25 5. GEREÇ VE YÖNTEM…………………………………………………..... 26 5.1. ARAŞTIRMANIN AMACI.……………………………………….… 26 5.2. ARAŞTIRMANIN TİPİ……………………………............................ 26 5.3. ARAŞTIRMA SORULARI………………........................................... 26 5.4. ARAŞTIRMANIN YAPILDIĞI YER……………………………….. 27 5.5. ARAŞTIRMANIN EVRENİ…………………………………………. 27 5.6. ARAŞTIRMANIN ÖRNEKLEMİ……………………………….….. 27-28 5.7. ARAŞTIRMANIN BAĞIMLI VE BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLERİ...... 28 5.8. ARAŞTIRMANIN ETİK YÖNÜ.……………………………………. 28 5.9. VERİLERİN TOPLANMASI.……………………………………….. 29 5.9.1. Veri Toplama Yöntemi…………………………...……..……... 29 5.9.2. Veri Toplama Araçları..........………………………………..…. 29-31 5.10. VERİLERİN İSTATİSTİKSEL ANALİZİ…………………………. 32 6. BULGULAR……………………………………………………………… 33 6.1. HASTALARIN SOSYODEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ, SAĞLIK DURUMU, TEDAVİ VE HASTALIĞA İLİŞKİN ÖZELLİKLERİ…………………………………………………………… 33-36 6.2. KANSER HASTALARINDA KEMOTERAPİ İLE İLİŞKİLİ PERİFERAL NÖROTOKSİSİTE SEMPTOMLARI……………………... 37-39 6.3. PERİFERAL NÖROTOKSİSİTE SEMPTOMLARININ BİREYİN GÜNLÜK YAŞAMI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNE İLİŞKİN VERİLEN YANITLARIN DAĞILIMI……………………………………………….. 40-47 6.4. KANSER HASTALARININ PERİFERAL NÖROTOKSİSİTE İLE İLİŞKİLİ SEMPTOMLARLA BAŞ ETME KONUSUNDAKİ DESTEK GEREKSİNİMİ DÜZEYİ……………………………………….………... 48-49 6.5. PERİFERAL NÖROTOKSİSİTE SEMPTOMLARININ GÜNLÜK YAŞAM ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİ DEĞERLENDİRME FORMU PUANLARININ HASTALARIN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ, TEDAVİ VE HASTALIĞA İLİŞKİN ÖZELLİKLERİNE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI………………………………………………….. 50-61 7. TARTIŞMA……………………………………………………………….. 62 7.1. HASTALARIN SOSYODEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ, SAĞLIK DURUMU, TEDAVİ VE HASTALIĞA İLİŞKİN ÖZELLİKLERİNİN TARTIŞILMASI………………………………………………………….. 62 7.2. KANSER HASTALARINDA KEMOTERAPİ İLE İLİŞKİLİ PERİFERAL NÖROTOKSİSİTE SEMPTOMLARININ TARTIŞILMASI…………………………………………………………... 63-65 7.3. PERİFERAL NÖROTOKSİSİTE SEMPTOMLARININ BİREYİN GÜNLÜK YAŞAMI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNE İLİŞKİN VERİLEN YANITLARIN TARTIŞILMASI…………………………………………. 65-69 7.4. KANSER HASTALARINDA KEMOTERAPİ İLE İLİŞKİLİ PERİFERAL NÖROTOKSİSİTE İLE İLİŞKİLİ SEMPTOMLARLA BAŞ ETME KONUSUNDAKİ DESTEK GEREKSİNİMİ DÜZEYİNE İLİŞKİN BULGULARIN TARTIŞILMASI……………………………… 69-73 7.5. PERİFERAL NÖROTOKSİSİTE SEMPTOMLARININ GÜNLÜK YAŞAM ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİ DEĞERLENDİRME FORMU PUANLARININ HASTALARIN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİNE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASINA İLİŞKİN BULGULARIN TARTIŞILMASI…...................................................................................... 74-79 8. SONUÇ VE ÖNERİLER…………………………………….……………. 80-86 9. KAYNAKLAR…………………………………………………………….. 87-9