Borderland - memory - Central Europe : several problems of identity in contemporary Slovak fiction

W artykule omówione zostały wybrane aspekty trzech współczesnych słowackich tekstów prozatorskich: Petra Balki Wtedy w Lošoncu. Via Lošonc (2014), Maroša Krajňaka Carpathia (2011) i Jána Púčka Przez ucho igielne (sploty) (2015) w kontekście problematyki pogranicza, rozumianego jako istotny znak kultury obszaru Europy Środkowej. Elementami wspólnymi tekstów są: wyeksponowanie tradycji etnicznej i kulturowej różnorodności pogranicza, łączenie perspektywy historycznej ze współczesną oraz wątki autobiograficzne. Pogranicze prezentowane jest w omawianych utworach słowackich pisarzy przede wszystkim w momentach historycznych przełomów XX wieku, wydarzeń, na które mieszkańcy regionu nie mieli wpływu, a które w decydujący sposób określiły losy jednostkowe i kształt wspólnoty, prowadząc do uaktywnienia postaw ksenofobicznych, destrukcji wartości moralnych, śmierci niewinnych ludzi. Sposób podejmowania problematyki pamięci rzez słowackich autorów powiązać można z koncepcją pamięci, której ważną funkcją jest przypominanie minionych tragedii w celu zapobiegania im w przyszłości oraz budowanie otwartej, tolerancyjnej wspólnoty. Wielogłosowe narracje, podkreślające pluralizm tradycji środkowoeuropejskiego pogranicza, stanowić mogą ważny punkt odniesienia zarówno dla współczesnych tożsamości jednostkowych, jak i zbiorowych.The article discusses selected aspects of three contemporary Slovak prose texts: Peter Balko’s Once in Lošonc. Via Lošonc (2014), Maroš Krajňak’s Carpathia (2011) and Ján Púček’s Through the Eye of the Needle (Tangles) (2015) in the context of borderland, defined as an important cultural sign of the Central European region. The common elements of the texts are: exposing ethnic and cultural traditions of borderland diversity, combining historical and contemporary perspectives, and autobiographical themes. The borderland is presented in the works of Slovak writers mostly in the moments of historical breakthroughs of the twentieth century, events that the people of the region could not influence, but which had a decisive impact on individual fates and the shape of community – activating xenophobic attitudes, leading to the destruction of moral values and to death of innocent people. The way of taking up the issue of memory by Slovak authors can be connected to the concept of memory in which its important functions are to remind past tragedies to prevent them in the future, and to build an open, tolerant society. The polyphonic narratives, emphasizing the pluralistic tradition of Central European borderland can be an important reference point, both for contemporary individual and collective identities