Borderlands, jybrids, peripheries - spaces, texts, ideologies

W artykule została połączona koncepcja pogranicza i zjawisk badawczych z nim powiązanych, realizujących się w wymiarze przestrzennym, tekstualnym i ideologicznym, z postacią Mistrza-Humanisty, człowieka ukształtowanego przez pogranicze i kształtującego twórczo pogranicze w badaniach kulturowo-literackich – Profesora Ryszarda Łużnego. Zasugerowana została zasadnicza różnica pomiędzy pograniczem a wielokulturowością i na tej bazie doprecyzowane cechy pograniczności w oparciu o koncepcje Benjamina Harshava, Homi’ego Bhabhy, Sandera Gilmana i innych. Pogranicze zostało odniesione nie tylko do zjawisk kulturowych, ale też do postaw i kondycji psychicznej osób kształtowanych przez te zjawiska. Na tym tle została wyeksponowana postać Profesora Łużnego, a efekty pograniczności wskazane w zakresie eksporowanych przez niego pól badawczych, odnoszących się do obszarów heterogenicznych, hybrydalnych, dynamicznych, zmarginalizowanych; w zakresie postaw społecznych i etycznych, relacji międzyludzkich, pełnionych ról i funkcji, szczególnie roli Mistrza i Nauczyciela; w zakresie nowatorskiego i interdyscyplinarnego podejścia badawczego, inicjującego szereg nowych wątków i pól badań kulturowych.The article joins the concept of borderland, together with the associated research phenomena in the spatial, textual and ideological dimensions, with the figure of Master-Humanist, a person shaped by the borderland and creatively forming the borderland in cultural and literary studies - Professor Ryszard Łużny. The article suggests fundamental difference between the borderland and multiculturalism, and on this basis, defines the features of the borderland based on the ideas of Benjamin Harshav, Homi Bhabha, Sander Gilman and others. The borderland has been contrasted in the article not only to cultural phenomena, but also to the attitudes and mental makeup of the people shaped by these phenomena. Against this background, the figure of Professor Łużny is portrayed in the article, along with the borderline effects he explored, including heterogeneous, hybrid, dynamic and marginalized areas; areas of social and ethical attitudes, interpersonal relationships, roles and functions, especially the role of the Master and Teacher; the field of an innovative and interdisciplinary research approach that has initiated a series of new threads and fields in cultural research.В статье понятие пограничья и связанных с ним исследовательских явлений в пространственном, текстовом и идеологическом измерениях рассматривается в связи с фигурой Мастера-Гуманиста, человека, сформированного пограничьем и творчески формирующего пограничье в культурно-литературных исследованиях - профессора Рышарда Лужны. Предлагается фундаментальное различие между пограничьем и мультикультурализмом, и на этой основе основываясь на идеях Бенджамина Харшава, Хоми Бхабха, Сандера Гилмана и других, определяются особенности пограничья. Пограничье относится не только к культурным явлениям, но также к отношениям и психическому состоянию людей, сформированных этими явлениями. На этом фоне обрисована фигура профессора Лужны, и особенности пограничья показаны на фоне исследовательских областей, в которых он работал, включая такие области, как гетерогенность, гибридность, динамичность и маргинальность; социальные и этические отношения, межличностные отношения, роли и функции, особенно роли Мастера и Учителя; а также его инновационный и междисциплинарный исследовательский подход, инспирировавший разработку ряда новых тем и областей в культурологии