Polszczyzna w transmisji międzypokoleniowej w rodzinach jednolitych i mieszanych we Lwowskiem

The Polish language in intergenerational transmission in homogeneous and mixed families in the Lviv regionThe aim of this article is to analyse the conditions of intergenerational transmission of the Polish language in homogenous and mixed families in Sambir and Dobromyl in Ukraine. 21 families took part in the survey: 13 Polish couples, 6 Polish-Ukrainian and 2 Ukrainian of Ukrainian-Polish origin. The study is based on four layers of data: firstly, semi-structured interviews and unstructured interviews with children and young people from each family (7–25 years of age); secondly, interviews with parents and grandparents; thirdly, family observation and, additionally, interviews with neighbours and friends of the families. The database of analysed audio recordings consists of conversations with 92 respondents (approximately 120 hours).The comparison shows that in Polish families the home language is Polish. Mixed couples, in turn, adopt one of two solutions: parents either apply the one parent – one language strategy (5 couples), or talk to their children in Ukrainian (1 couple). In families who rely on the former principle, in conversations among more household members and among the children themselves the Ukrainian language usually has an advantage. In the case of two Ukrainian couples of Ukrainian-Polish origin, the transmission of the Polish language was discontinued in previous generations: in one case the young participants of the study learned Polish in their childhood from their great-grandmother, in the other – on their own. Children from the presented families (with the exception of the family from Nyzhankovychi near Dobromyl) attended Polish Saturday schools; they also take part in the life of the local Roman Catholic parishes.The interviews and observations lead to the conclusion that the oldest people play a very important role in the transmission of Polish to next generations, especially in three-generation families living in the same household. Close relations between grandchildren and their Polish grandparents strengthen the position of the Polish language in everyday communication and foster their positive emotional attitude to the language.The study also confirms that most young people of Polish descent have a positive attitude towards emigration to Poland, which stems from difficult economic and political situation in Ukraine. The position of the Polish language is twofold: it is associated with the tradition and past of one’s own family on the one hand, and with the future on the other. Polszczyzna w transmisji międzypokoleniowej w rodzinach jednolitych i mieszanych we LwowskiemCelem artykułu jest analiza uwarunkowań transmisji międzypokoleniowej języka polskiego w małżeństwach jednolitych oraz mieszanych w Samborze i Dobromilu na Ukrainie. W badaniu wzięło udział 21 rodzin: 13 małżeństw polskich, 6 polsko-ukraińskich i 2 ukraińskie o ukraińsko-polskim pochodzeniu. Na potrzeby opracowania wykorzystano cztery warstwy danych: po pierwsze – wywiady częściowo standaryzowane (ustrukturyzowane) oraz swobodne rozmowy z dziećmi i młodzieżą z każdej rodziny (7–25 lat), po drugie – z rodzicami i dziadkami, po trzecie – obserwacje życia codziennego rodzin, i dodatkowo – wywiady z sąsiadami i znajomymi opisywanych rodzin. Na bazę analizowanych nagrań audio składają się rozmowy z 92 respondentami (około 120 godzin).Zestawienie pokazuje, że w rodzinach polskich językiem domowym jest polski. W małżeństwach mieszanych wprowadzono jedno z dwóch rozwiązań. Rodzice albo stosują strategię jeden rodzic – jeden język (5 par), albo rozmawiają z dziećmi po ukraińsku (1 para). W małżeństwach wykorzystujących zasadę jeden rodzic – jeden język, we wspólnych rozmowach domowników, w tym dzieci między sobą, z reguły przewagę zyskuje język ukraiński. W wypadku małżeństw ukraińskich, transmisja języka polskiego została przerwana w poprzednich generacjach. Młodzi uczestnicy badania nauczyli się języka polskiego: w jednej rodzinie – w dzieciństwie od prababci, w drugiej – samodzielnie. Dzieci z przedstawianych rodzin (za wyjątkiem rodziny z Niżankowic pod Dobromilem) uczyły się w polskich szkołach sobotnich. Łączy je też udział w życiu miejscowych parafii rzymskokatolickich.Wywiady i obserwacje prowadzą do wniosku, że bardzo ważną rolę w przekazie polszczyzny następnym pokoleniom odgrywają seniorzy, zwłaszcza w mieszkających razem rodzinach trójpokoleniowych. Bliskie kontakty wnuków z dziadkami-Polakami wzmacniają pozycję języka polskiego w codziennej komunikacji, wpływają też na pozytywny emocjonalny stosunek dzieci do tego języka.Badania potwierdzają ponadto, że wśród młodzieży polskiego pochodzenia utrzymuje się orientacja emigracyjna (wyjazdy na studia i do pracy do Polski), na co ma wpływ trudna sytuacja gospodarcza i polityczna na Ukrainie. Pozycja języka polskiego jest dwojaka: z jednej strony jest kojarzony z tradycją i przeszłością własnej rodziny, z drugiej – z przyszłością