Hafiz Sabri Koci's impact as a religious leader in Albania's so-cial and religious structure

20.Yüzyılın ikinci yarısında, yarım asırlık bir süreçte tek partili komünist yönetime geçen Arnavutluk halkı din ve ifade özgürlüğü konusunda kısıtlamalarla karşı karşıya kalmıştır.1944 yılında iktidara gelen Enver Hoca'nın liderliğindeki Arnavutluk Emek Partisi dinlere karşıt tavır takınmış ve bunun sonucunda ülkenin resmi dini olarak ateizmi belirledikten sonra, radikal bir tutumla bütün dini yapıları yok etme yoluna doğru gitmiş-tir. Ulemanın sürgüne gönderilmesi, hapse atılması yahut fail-i meçhul bir şekilde öldürülmesi bu sürecin dramatik sonuçlarından birkaçıdır. Hafız Sabri Koçi bu dönemde dire-niş gösterdiği için kayıtlara geçen en önde gelen isimlerdendir. Kendisi aynı sebepten ötürü rejim tarafından hapse atılmış ve 20 yıl hapis hayatı yaşamıştır. Henüz komünizm dönemi tam anlamıyla bitmeden hapisten çıkan Hafız Sabri, 1990'dan sonra ülkenin resmi olarak demokratik sisteme geçmesiyle dini yapılarının yeniden faaliyete geçmesinde öncülük etmiş ve dolayısıyla ülkenin sadece dini değil, aynı zamanda sosyal yapısındaki değişim sürecinde de etkisi olmuştur. Bundan dolayı, bu dönem içerisinde yoğun mücade-lesiyle bilinen ve komünizmden sonra ülkenin ilk Müftüsü vasfıyla karşımıza çıkan Hafız Sabri Koçi toplumsal, kültürel ve dini bağlamlarda ön plana çıkmış olan bir figürdür. Bu çalışmada Hafız Sabri Koçi'nin bir dini lider olarak hizmetleri, mücadelesi ve özellikle bu hizmetlerinin Arnavutluk'un dini sosyal yapısına etkileri ele alınmıştır. Doğrudan konuyla alakalı olduğundan dolayı, tarihi ve siyasi açıdan komünist rejime giden aşamalar; komünist dönemi öncesi, komünist dönem ve sonrası Arnavutluk tarihi ve dini yapıları da kısaca konular arasında yer almaktadır.In the second part of the 20th century, Albanian people get exposed to one-part communist rule for a half-century period, will be seriously deprived of their expression and religious freedom. In 1944, with the came into power ofAlbanian Labor Party under the leadership of Enver Hoxha, government put on a stand against religions and after de-termining atheism as official religious ideology of the country, all the kind of propaganda against used to get a violent attitude in order to destroy every kind of religious structure. As a result of this process many religious leaders where prisioned, exiled or killed under unknown circumastances. Hafiz Sabri Koçi is one of the leading figures in this period. He was imprisoned by the regime for the same reason and spent 20 years in prison. Hafiz Sabri, who was set free during the last years of communist regime, has been one of the foremost leaders in the restructuring of religious structures after the country officially passed on to the democratic system after 1990. Thus, Hafiz Sabri Koçi, known as the first Mufti of Albania after communism and disinguished for his intense struggle in this period, constitutes a model personality. This study aims to present Hafiz Sabri Koçi's mission as a religious leader and es-pecially his impacts in Albania's not only religious, but also social structure. Since it is directly related to the issue it was also given a historical and background of Albania's pre-communist, communist and post-communist periods history and history of religions