Gruźlica ośrodkowego układu nerwowego

Mimo ogromnego postępu medycyny oraz działań profilaktycznych, diagnostycznych i terapeutycznych, gruźlica nadal pozostaje istotnym problemem zdrowotnym w skali światowej. Około 1/3 ludności świata jest zakażona prątkiem gruźlicy, przy czym u około 10% występuje gruźlica objawowa, zwykle płuc. W około 15% przypadków choroba zajmuje inne narządy, w tej grupie u 1+3% występują powikłania neurologiczne, z poważnym rokowaniem i dużą śmiertelnością. Swoisty proces zapalny wywoływany przez prątki gruźlicze, zajmujący struktury ośrodkowego układu nerwowego (OUN) — zwykle jako zakażenie wtórne, może obejmować opony, twardą i miękkie, oraz mózg i/lub rdzeń kręgowy. Najczęstszymi postaciami gruźlicy struktur nerwowych są gruźlicze zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz gruźliczaki, niekiedy objawiające się jako gruźlicze ropnie mózgu. Gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych charakteryzuje się różnymi typami zmian neuropatologicznych oraz różnorodnym, nietypowym obrazem klinicznym, w którym tradycyjnie wyróżnia się trzy okresy — zwiastunów, podrażnieniowy i porażeniowy, podczas których po nieswoistych objawach prodromalnych występują: narastające bóle głowy, objawy podrażnienia opon mózgowych, porażenia nerwów czaszkowych, niedowład kończyn, napady padaczkowe i zaburzenia przytomności. W przypadkach nieleczonych w kilka tygodni dochodzi do śpiączki, zaburzeń oddechowych i śmierci. Podstawą diagnostyki jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, które wykazuje limfocytozę, podwyższone stężenie białka oraz obniżone stężenie glukozy, z potwierdzeniem, różnymi metodami, etiologii prątkowej. W niektórych przypadkach zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz innych postaciach gruźlicy OUN ważna rolę diagnostyczną odgrywają badania neuroobrazowe. Rokowanie poprawia wczesne rozpoczęcie leczenia, dlatego w przypadku podejrzenia gruźlicy układu nerwowego należy je rozpocząć natychmiast, nie czekając na wynik badań laboratoryjnych i mikrobiologicznych potwierdzających rozpoznanie. Choć gruźlica układu nerwowego jest obecnie zjawiskiem rzadszym niż dawniej, a na oddziałach neurologicznych rozpoznaje się ją zwykle przypadkowo, to neurolodzy nie mogą o niej zapominać