Zaburzenia funkcji poznawczych u chorych poddanych zabiegom pomostowania naczyń wieńcowych

Streszczenie Duży postęp w technikach chirurgicznych, anestezjologii, sposobach perfuzji oraz opiece pooperacyjnej spowodował obniżenie chorobowości i śmiertelności po zabiegach kardiochirurgicznych. Nadal jednak poważnymi powikłaniami po zabiegach chirurgicznej rewaskularyzacji mięśnia sercowego są zaburzenia neurologiczne. Często pomijanym zagadnieniem są zaburzenia poznawcze występujące u pacjentów po zabiegu operacyjnym. Najczęściej obserwowane są zaburzenia pamięci, koncentracji uwagi, mowy, orientacji przestrzennej, funkcji uczenia się i myślenia. Osłabienie funkcji poznawczych wydłuża okres rekonwalescencji po zabiegu, pogarsza funkcjonowanie pacjenta w rodzinie i społeczeństwie. Funkcje poznawcze to czynności psychiczne, które służą człowiekowi do uzyskania orientacji w otoczeniu, zdobycia informacji o sobie samym, analizowania sytuacji, formułowania wniosków, a także podejmowania właściwych decyzji i działań. Do funkcji poznawczych należą: spostrzeganie, uwaga, uczenie się, pamięć i myślenie. Do oceny funkcji poznawczych stosowane są metody neurofizjologiczne oraz neuropsychologiczne. Pierwsze z nich to metody obiektywne takie jak potencjały wywołane, przewodnictwo nerwów, mapowanie EKG, pomiar rytmów szybkich i ich rozkład na mapie mózgu oraz czynnościowe badania za pomocą metod obrazowych. Badanie neuropsychologiczne obejmuje wywiad kliniczny, obserwację zachowania pacjenta oraz testy neuropsychologiczne. Wyniki testów nauropsychologicznych należy interpretować w kontekście aktualnych uwarunkowań biologicznych, psychologicznych i społecznych badanej osoby. Częstość występowania zaburzeń funkcji poznawczych u chorych poddanych pomostowaniu naczyń wieńcowych waha się w zakresie od 31% do 73%. Szeroki zakres wartości podawanych w literaturze związany jest z różnymi technikami operacyjnymi stosowanymi w analizowanych grupach chorych, różnymi kryteriami włączenia i wyłączenia, odmiennymi zasadami rozpoznawania dysfunkcji poznawczych, stosowaniem różnych testów neuropsychologicznych, a także różnymi odstępami czasowymi pomiędzy przeprowadzanymi ocenami i odstępami od zabiegu operacyjnego. W porównywaniu wyników badań analizujących występowanie zaburzeń poznawczych istotna jest nie tylko technika zabiegu, ale również preferencje różnych operatorów nawet w obrębie tego samego ośrodka. Niektóre spośród tych różnic proceduralnych takie jak technika zaklemowania aorty czy też stopień hipotermii mogą być istotne z punktu widzenia protekcji mózgu podczas zabiegu. Leczenie zaburzeń poznawczych obejmuje terapię farmakologiczną (leki prokognitywne) i neuropsychologiczną (psychologiczna interwencja kryzysowa i rehabilitacja neuropsychologiczna). Interwencja kryzysowa polega na stosowaniu wsparcia emocjonalnego i informacyjnego. Rehabilitacja neuropsychologiczna to zorganizowana forma profesjonalnego oddziaływania skierowana do osób z zaburzeniami wyższych czynności umysłowych, których celem jest zminimalizowanie lub zlikwidowanie objawów dysfunkcji. W wielu przypadkach celem oddziaływań jest odbudowa utraconej funkcji przy wykorzystaniu innych obszarów mózgu. W przypadku zmian nieodwracalnych celem oddziaływań staje się kompensacja, czyli wytworzenie innych lub wzmocnienie zachowanych funkcji poznawczych, które pozwolą lepiej radzić sobie z powstałym deficytem