Een vermaeckelijk uitzicht: Landschap en compositie in het ontwerp van Hollandse Buitenplaatsen

In the seventeenth century a new fashion developed among the welltodo citizens of the Dutch Republic: owning and maintaining a country estate. This term (buitenplaats, literally ‘outside place’, in Dutch) has been defined as a substantial residence with a designed garden, garden ornaments and outbuildings. Country estates were not usually isolated structures in the landscape, but were built in clusters, as we can see from seventeenth and eighteenth century waterboard maps. In the area round Amsterdam they could be found on the banks of the River Amstel and in Watergraafsmeer, somewhat further from the city along waterways such as the Vecht, the Angstel, the Gaasp, the Gein, the Holendrecht and the Trekvaart barge canal, on Herenweg along Wijkermeer and in reclamation areas such as the  ’s Gravenland sand quarry and the Beemster, Zijpe and Purmer polders. Round Haarlem and Leiden we find country estates on the sand ridges and along the inner dunes, beyond The Hague and as far as Naaldwijk; modest country estate landscapes also developed along the Old Rhine near Leiden and along main roads out of Rotterdam, for instance in Kralingen. This widespread fashion was to affect the appearance of Holland’s seventeenth century landscape.In de zeventiende eeuw ontstond onder de bemiddelde burgers van de Republiek een nieuwe mode: het bezit en onderhoud van een buitenplaats. Een buitenplaats wordt gedefinieerd als een compositie van een aanzienlijk woonhuis met ontworpen tuin, tuinsieraden en bijgebouwen.1 Buitenplaatsen lagen meestal niet zelfstandig in het landschap, maar werden in concentraties aangelegd, zoals we op zeventiende en achttiendeeeuwse Hoogheemraadschapskaarten kunnen zien. Rond Amsterdam waren ze te vinden op de Amsteloevers en in de Watergraafsmeer, iets verder van de stad af langs rivieren als de Vecht, Angstel, Gaast, Gein, Holendrecht en de Trekvaart, aan de Herenweg langs het Wijkermeer, alsook in ontginningslandschappen als de zandafgraving van ’s Gravenland en de droogmakerijen Beemster, Zijpe en Purmer. Rond Haarlem en Leiden treffen we buitenplaatsen aan op de strandwallen en langs de binnenduinrand, voorbij Den Haag tot in Naaldwijk, maar ook langs de Rijn bij Leiden en langs uitvalswegen vanuit Rotterdam ontstaan bescheiden buitenplaatslandschappen, zoals in Kralingen. Het gaat om een wijdverbreide mode die zijn invloed had op de verschijningsvorm van het zeventiende eeuwse Hollandse landschap