De voorbeeldigheid van het martelaarschap: Laatantieke cultivering van een christelijke ‘identity marker’

The history of Christianity shows that time and again people have to die for their beliefs. In the present paper we examine how, despite this horrible reality, Christians always have been (and still are) fascinated by martyrdom. In images and rituals, theological reflection and literature, historical research and popular cult, the role and the significance of the martyr and martyrdom in Christianity were re-membered/-thought in each historical era and in all regions. This recontextualisation through remembrance and reflection focuses, on the one hand, on the heroic suffering and sacrificial death of the martyrs, but at the same time also on their previous virtuous life as an exemplary inspiration for Christians of all times. This dual approach will guide us in the present essay to outline some of the crucial characteristics of the Christian understanding of martyrdom. Examples from Late Antiquity, like the martyrs Stephen and Julitta and theologians such as Basil the Great and Augustine of Hippo who gave shape to an early discourse on martyrdom, will function as our points of departure. These examples illustrate the powerful and lasting effect the figure of the martyr and the theme of martyrdom had throughout the history of Christian theology, culture and lived faith.De geschiedenis van het christendom toont dat steeds weer opnieuw mensen voor hun geloof sterven. In voorliggende bijdrage bekijken we hoe, ondanks deze verschrikkelijke realiteit, christenen steeds gefascineerd zijn door het martelaarschap. In beeld en ritueel, theologische reflectie en literatuur, historisch onderzoek en populaire verering werden de rol en betekenis van de martelaar en het martelaarschap binnen het christendom in elke tijdsperiode en in alle regio’s steeds opnieuw her-dacht. Deze recontextualisatie door herinnering en reflectie focust enerzijds op het heldhaftige lijden en de zelfopofferende dood van de martelaar, maar anderzijds ook op diens voorafgaand deugdelijk leven als inspiratiebron voor christenen van alle tijden. In voorliggend essay willen we met deze dubbele insteek enkele belangrijke kentrekken van de christelijke betekenis van het martelaarschap schetsen. We vertrekken hierbij van voorbeelden uit de Late Oudheid, zoals de martelaren Stephanus en Julitta en theologen zoals Basilius de Grote en Augustinus van Hippo die aan het eerste martelaarsdiscours gestalte gaven. Deze voorbeelden illustreren de krachtige en blijvende werking die de figuur van de martelaar en het thema van het martelaarschap doorheen de hele christelijke geschiedenis hebben uitgeoefend op theologie, cultuur en geleefd geloof.status: publishe