De Provocatie van het Schijnbaar Onmogelijke

De ontwerpopdrachten ‘Het Lam Gods, of de Provocatie van het schijnbaar Onmogelijke’, en ‘Eros en Thanatos’ zijn twee Research (by) Designing-onderzoeksprojecten waaruit een aantal analoge besluiten komen. Zij zijn ingebed in het masterprogramma Explorative Architecture Design dat gericht is op exploratief en kritisch ontwerpen vanuit een diepgaande reflectie over het medium architectuur. Het tweede semester van de eerste master richt zich op de anatomie van de architectuur en de kritische reflectie. Door middel van de diepgaande analyse—voornamelijk door middel van Research (by) Designing—van het geheel, het fragment en het detail van het (gotisch) bouwwerk in de vertikale doorsnede van het landschap wordt de chrono-logica van het bouwwerk doorgrond. Het bouwwerk wordt hier als materieel en fysiek gegeven benaderd, en de essentie van zijn betekenis zit als een DNA in al zijn delen. Deze analyse genereert kennis die de architect in staat stelt om het bouwen op verschillende schalen te beheersen: de schalen van het detail en van de volledige site worden op elkaar toepasbaar. Opvallend is de vaststelling dat de onderzoekscases getuigen van het denken in materie (massa) en zwaartekracht (chronologie). Uit de deskundige analyse ontstaat een fascinatie op basis van een bijna fysieke betrokkenheid van de onderzoeker (ontwerper) . Er groeit vervolgens een persoonlijke affiniteit en een positionering in het veld en het domein. In deze twee gevoelige sites—het landschap in het schilderij Het Lam Gods (van Eyck 1432) en de ruïnes van de abdij van Villers-la-Ville—kan dit onderzoek ook worden gelezen als een kritiek op het (te) snelle actuele bouwbedrijf en de vaak verengde visie op de monumentenzorg. Research (by) Designing, als dé werkmethode van de architect, staat centraal in dit onderzoek: het afgietsel om het origineel vast te leggen, de tekening als onderzoeksinstrument dat onderliggende mechanismen blootlegt (presentatie, geen representatie), de vertikale doorsnede als anatomisering van de geologie (ruimte) en de chrono-logica (tijd) van de zwaartekracht, als situering (en bewustwording) van de ooghoogte in het (centraal) perspectief, en als onderzoek naar het potentieel van het ‘boven’ en het ‘onder’ ten opzichte van het maaiveld. De maquettes die de dikte van de materie, de massa’s en de opeenvolging van ruimtes en perspectieven onderzoekt en in de ver-beeld-ing zet. Het bestek als meticuleuze oplijsting van materies en hun bewerkingen. De 3D-film waarin de architect de ervaring van de ruimte met die van de (trage) tijd in verbinding brengt en regisseert. Elk medium laat toe een autonome ervaring van de architectuur te genereren als onderzoekstest, en de maker (bouwer) toegang te verschaffen tot de verbeelding van het (nog) niet-gebouwde. Deze onderzoeksprocessen zijn voorwerp van permanent intern debat en van discussies met externen. Hierdoor ontwikkelt zich een architectuurdiscours met een zich precisiserend jargon. Het diepgaand onderzoek van zowel het landschap van Jan van Eyck als de site van Villers-la-Ville genereert een verscherpt existentieel bewustzijn van architectuur en het ontstaan van inzichten van de ontluikende architect. Dit bewustzijn in het ‘nu’ connecteert met het verleden, via het maaiveld met een geologische dikte waaruit een reeks torens een imaginaire stad vormen (van Eyck) of de resten van de bouwwerken opstaan (Villers), en zet de verbeelding aan tot het zien van de toekomst door middel van het maken van het nieuwe bouwwerk. Het ‘nu’ krijgt situering in een ‘transhistorical ground’. Door middel van ingezette onderzoekstactieken annexeert de werkelijkheid de verbeelding.status: publishe