Werk vinden als journalist: drie maanden zoeken, twaalf brieven, twee gesprekken

In deze bijdrage onderzoeken we de tewerkstellingskansen van recent afgestudeerde (2008, 2009) masters in de journalistiek (MJ) in Vlaanderen. Zo ruilen we speculaties in voor cijfers en geven we een empirische basis aan het breder gevoerde debat over de opleidingen journalistiek en hun aansluiting op het werkveld. Cijfergegevens over tewerkstellingskansen zijn zeldzaam en hebben vaak betrekking op slechts één enkele masteropleiding. Deze studie brengt hierin verandering. Achtergrond en onderzoeksvragen Journalisten zijn steeds hoger opgeleid. Meer dan de helft volgde een specifieke opleiding in journalistiek, vaak als aanvullend diploma (Hoebeke & Paulussen, 2010). Het aanbod journalistieke opleidingen in Vlaanderen is groot en omvat naast zes professionele bacheloropleidingen ook drie masteropleidingen. De economische crisis weerhoudt jongeren er niet van te kiezen voor deze opleiding. Elk jaar is het aantal afgestudeerde MJ groter dan het aantal beschikbare plaatsen. Dat is althans wat de media ons vertellen. OV1a: Hoeveel van de recent afgestudeerde MJ in Vlaanderen vinden werk binnen de journalistiek, hoeveel komen in een ander werkveld terecht? OV2a: Hoe lang duurt het vooraleer MJ een job vinden en is er verschil naargelang het domein waarin ze werk vinden? Naast de feitelijke situatie, peilen we ook naar de subjectieve beleving (frustratiegraad) van de zoektocht naar werk: OV3: Wat vinden recent afgestudeerde MJ van hun zoektocht naar werk, is er een verschil naargelang het domein waarin ze werk vinden? Opleidingen journalistiek worden voor meer dan de helft bevolkt door vrouwen. In de journalistiek is de verhouding andersom: nauwelijks 30% van de journalisten zijn vrouw, in de leidinggevende functies blijven vrouwen ondervertegenwoordigd en het gemiddeld netto maandinkomen van vrouwen is lager dan dat van mannen (Paulussen et al., 2010). Vrouwelijke afgestudeerden kunnen potentieel in het nadeel zijn bij hun zoektocht naar werk in een overwegend mannelijke werkomgeving (Tunstall, 1996; Hummel et al., 2011): OV2b: Is er een genderverschil in de duur van de zoektocht, het aantal sollicitatiegesprekken, het aantal sollicitatiebrieven en de uiteindelijke verloning binnen de recent afgestudeerde MJ? De stelling ‘De journalist van morgen moet crossmediaal en multimediaal kunnen werken’ werd in 2008 door 66,6% van de Vlaamse beroepsjournalisten bevestigend beantwoord (Paulussen et al., 2010). Het is interessant om na te gaan of recent afgestudeerden meer dan gemiddeld terecht komen in sectoren zoals online of crossmediale journalistiek. OV1b: Wat voor soort werk verrichten recent afgestudeerde MJ, wat voor soort werk doen degenen die in een ander werkveld terecht komen? De vereiste, al dan niet veranderende journalistieke competenties zijn de laatste jaren het onderwerp van onderzoek geweest zowel in Europees perspectief (Drok, 2010; Wyss & Koch, 2010; Örnebring, 2010) als in Vlaanderen (Opgenhaffen, Corten & d’Haenens, 2011). Uit dit onderzoek komen universele kerncompetenties naar voren. Is dit ook de ervaring van recent afgestudeerden? Welke competenties ervaren zij als doorslaggevend om aangeworven te worden? OV4: Welke vaardigheden blijken het meest cruciaal in de zoektocht naar werk binnen de journalistiek volgens recent afgestudeerde MJ? OV5: In welke mate vinden MJ hun masteropleiding een goede voorbereiding op het werk dat ze nu doen? Methode Een websurvey werd verspreid onder alle Vlaamse afgestudeerde MJ (Erasmushogeschool Brussel, Hogeschool-Universiteit Brussel (HUB) en Lessius Hogeschool Antwerpen), afstudeerjaren 2008 en 2009. 105 MJ beantwoordden de vragenlijst. De responsgraad, berekend op basis van alle afgestudeerden, bedraagt daarmee 42%. 60% van onze respondenten zijn vrouw, 40% zijn man. De gemiddelde leeftijd bedraagt 25 jaar. Resultaten en conclusies 43% van de respondenten vond een job in de journalistiek, 57% is aan de slag in een andere sector, inz. in de communicatiesector of het onderwijs (talen). Afgestudeerden die aan de slag zijn binnen de journalistiek, werken in diverse functies (sportjournalist, presentator, eindredacteur, audiovisueel reporter enz.); de meesten werken als journalist of eindredacteur bij een regionale krant. Gemiddeld duurt het voor de Vlaamse MJ slechts 3 maand vooraleer hij/zij een job vindt. Hiervoor zijn gemiddeld 26 sollicitatiebrieven en 5 interviews nodig. Verrassend genoeg verloopt de zoektocht naar een job vlotter binnen de journalistiek dan erbuiten. Journalisten hebben significant minder sollicitatiebrieven en interviews nodig en vinden de zoektocht minder frustrerend. Verschillen tussen mannen en vrouwen zijn er niet, ook niet op vlak van (start)loon. De grote meerderheid (77%) vindt de afgeronde opleiding journalistiek een goede voorbereiding op de job die ze nu uitoefenen. De belangrijkste vaardigheid om aangeworven te worden volgens de pas afgestudeerden is een klassieker, nl. ‘een vlotte schrijfstijl hebben’, onmiddellijk gevolgd door ‘foutloos schrijven’. Pas op de zevende plaats verschijnt een vaardigheid die verwijst naar een multimediale werkomgeving: ‘aangepast schrijven voor online publicaties’. Ook andere resultaten geven aan dat multimedialiteit niet prioritair is om aangeworven te worden (o.m. belang van bloggen, html, kennis van verschillende mediaplatformen scoren laag). Alleen de vaardigheid om online informatie te zoeken op een gevorderd niveau scoort hoog bij de nieuwsvergaringstechnieken die cruciaal zijn om een journalistieke job te bemachtigen.status: publishe