Groepsvertoon. Publieke groepsportretten in Brabant 1585-1800: studie vanuit maatschappelijk, typologisch en iconografisch oogpunt en kritische catalogus.

Publieke groepsportretten, geschilderd in opdracht van gewapende gilden, beroepsambachten, overheids- en liefdadigheidsinstellingen en broederschappen, waren in het oude hertogdom Brabant tijdens het Ancien Régime beter vertegenwoordigd dan totnogtoe werd aangenomen. Van vóór 1585 konden er negentien worden teruggevonden, van daarna tweeënnegentig. Voor het eerst zijn ze, in het kader van dit doctoraal onderzoek, systematisch opgespoord, grondig in een kritische catalogus beschreven en op geïntegreerde wijze bestudeerd. Een van de opvallendste bevindingen is die van een interstedelijke differentiatie inzake de vormgeving, waarbij vooral Antwerpen met een aparte typologie en iconografie naar buiten komt, welke meermaals bij de lokale tendenzen in de historie- en private portretschilderkunst lijken aan te sluiten. Daarnaast was in Brabant de beeldvorm van het autonoom groepsdevotieportret, die een portretgroep in gebedshouding met een religieus beeldmotief combineert, erg persistent.Voor de analyse vanuit maatschappelijk oogpunt werden vijf (f)actoren weerhouden en uitgediept die in een publieke portretopdracht van belang waren, met name de opdrachtgever, de aanleiding, de kunstenaar, de prijs en betalingswijze en de plaats van bestemming. Het resultaat is een evidence-based presentatie, aan de hand namelijk van de groepsportretten die deel uitmaken van de catalogus, die de blik opent voor een veelheid aan belangen en noopt tot voorzichtigheid bij het interpreteren van dit soort portretstukken. De motivatie voor groepsvertoon zal inderdaad van instantie tot instantie, en in functie van de concrete aanleiding, hebben gevarieerd. Het documenteren van (een welbepaalde samenstelling van) de groep, de bevestiging van de identiteit en groepscohesie, de historische legitimering, en het stellen van een voorbeeld, zijn waarschijnlijk de belangrijkste drijfveren geweest. Daarnaast hebben persoons- en/of groepsgebonden pronkzucht, machtsvertoon en het zich willen meten met andere groeperingen allicht in mindere of meerdere mate meegespeeld.Een aantal materiële getuigen (bewaarde schetsen, tekeningen en olieverfmodelli) openen de ogen voor de complexiteit van het feitelijke ontstaansproces van deze groepsportretten, hetwelk hier en daar ook archivalisch is te stofferen en via wetenschappelijke beeldvorming, dank zij de samenwerking met het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (Brussel), aan het licht kon worden gebracht. Met betrekking tot de Noordelijke Nederlanden stelt dit proefschrift bij wat tot dusver, ten gevolge van de verwaarlozing van de Zuidelijke portretstukken, voor het Noorden zowel kwantitatief als kwalitatief wat te zeer was overbelicht.status: publishe