Studies about orthodox church culture in the Polish-Lithuanian Commonwealth

1 lipca 1569 roku, w refektarzu lubelskiego klasztoru dominikanów podpisano akt, na mocy którego dwa państwa, Korona Polska i Wielkie Księstwo Litewskie stawały się "jednym nierozdzielnym i nieróżnym ciałem, ale jedną wspólną Rzeczpospolitą", zwaną popularnie Rzecząpospolitą Obojga Narodów. Mijająca właśnie 450. rocznica tego doniosłego wydarzenia stwarza znakomitą okazję do przeniesienia się myślami do czasów, gdy nasz kraj był organizmem wieloetnicznym, wielonarodowym i wielokulturowym, co uczyło jego obywateli szacunku dla odmienności religijnych i ideowych. W wyniku postanowień unii, w granicach nowego państwa znalazła się ludność ruska i polska, najprawdopodobniej z przewagą tej pierwszej, następnie litewska, a także niemiecka, łotewska, żydowska, ormiańska, tatarska, grecka, i in. Odrębne kultury każdej z nich przez 200 lat tworzyły wielobarwną mozaikę językową, artystyczną i obyczajową, którą rozbili najpierw zaborcy, potem członkowie ruchów narodowych i nacjonalistycznych XIX i XX wieku, a zniszczyli niemal całkowicie przywódcy totalitaryzmów faszystowskiego i stalinowskiego. Idea odbudowy tej mozaiki, która pojawia się niekiedy wśród postulatów rewizjonistów jest niebezpieczna, szkodliwa i groźna, gdyż ziemie dawnej Rzeczypospolitej dziś należą nie tylko do Polski, ale i do Litwy, Łotwy, Ukrainy, Białorusi, Rosji, także Estonii, Słowacji i Mołdawii. Nie można jednak zapominać o wielonarodowej tradycji Rzeczypospolitej Obojga Narodów, nie podejmować studiów nad jej spuścizną, czy, w imię poprawności politycznej, odstępować prawo do tych badań naukowcom sąsiednich krajów. Oddajmy do rąk Państwa kolejny tom Studiów o kulturze cerkiewnej dawnej Rzeczypospolitej, który po Roli monasterów w kształtowaniu kultury ukraińskiej w wiekach XI-XX (Kraków 2014) i pierwszym tomie Studiów o kulturze… są trzecią już publikacją przygotowaną z inicjatywy pracowników Katedry Ukrainoznawstwa na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, ukazującą aktualne badania nad dziedzictwem kulturowym chrześcijańskich Kościołów wschodnich w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Podobnie jak w poprzednich tomach stwarzamy okazję do zapoznania się z pracami naukowców z ośrodków polskich i zagranicznych, tj. z Warszawy, Krakowa, Białegostoku i Lublina, oraz Kijowa, Lwowa i Mińska. Dotyczą one cerkiewnej spuścizny duchowej, literackiej i artystycznej, ukazują zabytki nieznane, publikowane po raz pierwszy, oraz pogłębione studia nad dziełami choć znanymi, to wciąż inspirującymi i wymagającymi dalszych badań