İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Bu Okulu Tercih Süreçleri: Nasıl? ve Neden?

İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Bu Okulu Tercih Süreçleri: Nasıl? ve Neden? Yrd. Doç. Dr. Mehmet KORKMAZ·Erciyes Ün. İlahiyat Fak.1. GİRİŞ1.1. ProblemOsmanlı Devletinden Türkiye Cumhuriyetine geçişte eğitimle ilgili kurumlarda bir takım düzenlemelere gidilmiştir. Bu düzenlemelerden birisi de 1924 yılında çıkarılan Tevhid-i Tedrisat Kanunu’yla gerçekleştirilmiştir. Bu kanunun ilgili 4. maddesi gereğince, 29 merkezde “İmam Hatip Mektepleri” açılmıştır. Ne var ki, 2258 öğrenciyle eğitime başlayan bu kurumlar, yıldan yıla kan kaybetmiş, 1928-1929 öğretim yılına gelindiğinde sadece iki okul ve burada eğitim gören 100 öğrenci kalmıştır.[1] 1930 yılına gelindiğinde ise “öğrenci azlığı” iddiası ve gerekçesiyle bu kurumlar kapatılmıştır.[2] 1930-1949 yılları arasında resmi olarak din eğitimiyle ilgilenilmemiş, hatta bu konu belki de bilinçli bir şekilde göz ardı edilmiştir. 1950’li yıllara girilirken, ortaya çıkan sorunların ve ihtiyaçların çıkardığı yeni durum karşısında, zorunlu olarak dinle ve din eğitimiyle ilgilenilmek durumunda kalınmıştır.[3] Kısa süreli imam hatip kursları tecrübesinden! sonra, 1951 yılında 7 ilde “İmam Hatip Okulu” açılmış, daha sonraki yıllarda bunların sayısı artmıştır. 1973 yılında bu kurumların ismi “İmam Hatip Lisesi” olmuş, 1985 yılında ise ilk “Anadolu İmam Hatip Lisesi” açılmıştır. 1995 yılına gelindiğinde bu kurumların sayısı 612’ye , öğrenci sayısı ise, 500 binin üzerine çıkmıştır. 1997 yılında alınan “kesintisiz 8 yıllık zorunlu eğitime geçiş kararı” ve 1998 yılında alınan yükseköğretime geçişteki katsayı düzenlemesi İmam Hatip Liselerini derinden etkilemiştir. Gariptir ki, 1930’lu yıllarda “öğrenci azlığı” gerekçesiyle kapanmak durumunda kalan veya kapatılan İmam Hatip Liseleri 2000’li yıllara girilirken, “öğrenci fazlalığı” gerekçesiyle yine kapanma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır.[4] Bu yıllardan sonra İmam Hatip Liseleri için zor bir döneme girilmiş, bu kurumlar sadece niceliksel olarak değil, niteliksel olarak da bu süreçten olumsuz etkilenmiştir.Ülkemizde yaşanan siyasal, sosyal gelişmelerden bir şekilde imam hatip liseleri de her dönem etkilenmiştir. Ne var ki İmam Hatip Liselerini savunanlar da karşı çıkanlar da çok defa konunun nicelik boyutuyla ilgilenmiş, nitelik boyutu genellikle göz ardı edilmiştir. Dolayısıyla bu kurumların meşruiyetini ve sayısını tartışmaktan, eğitim kalitesini tartışmaya vakit ve emek harcanamamıştır.[5] Oysa İmam Hatip Liselerin kalitesinin sorgulanması ve bu tartışmaların getirebileceği nitelik artışı hem bu okulların kalitesini geliştirecek hem de halkın bu okullara bakışını, buradan mezun olan kişilere olan talebi, beklentileri de etkileyebilecektir.  İmam hatip liselerinin kalitesinin artırılmasıyla ilgili olarak çeşitli konularda (program, ortam, araç gereç, öğretmen nitelikleri, öğrenci vb.)  derinlemesine çalışma ve araştırmalar yapılabilir. Bunların içerisinde öğrenci kaynağı da önemli konulardan birisidir. Örneğin öğrencilerin bu okulu bilinçli bir şekilde tercih etmeleri buradaki eğitim kalitesini doğrudan etkileyebilir.Lise eğitimi, zorlu sınav süreçlerinden geçilerek ulaşılan ve bireyin daha sonraki yaşamını etkileyen/etkilemesi beklenen önemli bir dönemdir. Zira bireyin lise seçimi, onun üniversite tercihlerini, ileride iş bulup bulamayacağını, kimlerle arkadaşlık kuracağını, belki de eş seçimini bile etkileyebilir. Buradan da anlaşılacağı üzere lise tercihi, bireyin hayatında aldığı/alacağı kritik kararlardan biridir.  Bunun için bireyin okul (lise) tercihini bilinçli yapılması son derece önemlidir. Birey söz konusu tercihi ne kadar bilinçli yaparsa, burada verilen eğitime bakışı, buradan alabilecekleri, karşılaşabileceği zorluklarla baş edebilmesi de o ölçüde yüksek olur. Bunun için daha ilk ve ortaokul yıllarında, okul tercihleri konusunda öğrencilere yapılacak bilimsel rehberlik hizmeti son derece önemlidir. Söz konusu rehberliğin yaşanan gerçeklerle örtüşebilmesi, amacına ulaşabilmesi için öğrencilerin bu okulları tercih süreçlerinin, nedenlerinin buradan beklentilerinin, buradaki eğitim süreçlerine ilişkin değerlendirmelerinin araştırılması önemlidir. Diğer taraftan bu tür araştırmalardan elde edilecek bulgular imam hatip liselerinin güçlü ve zayıf yönlerinin ortaya çıkarılmasına, bunları geliştirici veya giderici tedbirlerin alınmasına da önemli katkılar sağlayabilir.Bu çerçevede bu çalışmada, Kayseri il merkezi örnekleminde, İmam Hatip Lisesi öğrencilerinin bu okulu tercih süreçleri ele alınmıştır. Bu temel problem çerçevesinde;-          Öğrencilerin kişisel ve ailesel özelliklerinin neler olduğu,-          Bu özelliklerle imam hatip tercihleri arasında ilişki olup olmadığı,-           Öğrencilerin imam hatip lisesinin tercih sürecinde okul programları, eğitim ortamları vb. konularda araştırma yapıp yapmadığı,-          Çevrelerinden yönlendirme olup olmadığı,-          Bu okulu isteyerek seçip seçmedikleri,-          Öncelikli seçme nedenlerinin neler olduğu,-          Mezuniyet sonrası için planlarının neler olduğu gibi sorulara cevap aranmaya çalışılmıştır.· Yrd. Doç. Dr. Erciyes Üniv. İlahiyat Fak. KAYSERİ, mkorkmaz@erciyes.edu.tr[1] İmam Hatip Okullarının açılış sürecine ve ilk öğrenci ve programlarına ilişkin bilgiler için bk. Mustafa Öcal, “İmam Ve Hatip Mektepleri, Mezunlarından Bazıları İle Yapılan Mülâkatlar Ve Şehâdetname Örnekleri” Uludağ İlahiyat Fak. Dergisi, Cilt: 12, Sayı:2, 2003 s. 51-101, Öcal burada öğrenci azlığının bahane edildiğini asıl gerekçenin bu olmadığını ifade etmiştir. agm, s.101.  [2]Halis Ayhan, Türkiye’de Din Eğitimi,  DEM Yay. 2004, s. 64, ayrıca bk. R.Çakır, İ. Bozan, Talu, İmam Hatip Liseleri Efsaneler ve Gerçekler, TESEV yay., 2004, s.12, Bu çalışma sonraki atıflarda TESEV, 2004 olarak verilmiştir.[3] Bu yıllarda söz konusu okulların açılışı dünyada hızla yükselen komünizm tehlikesine karşı bir kuşak yetiştirme ile de ilişkilendirilmiştir. N. Subaşı, “İmam hatip(li)ler üzerine: Teolojik birikimin modern kaynakları”. Değerler Eğitimi Dergisi, 2 (6), 2004, 118-119.[4] S. Akyürek, “İmam Hatip Liselerinde Din Öğretimi: Fırsat mı? İmkan mı? Girdap mı? Açmaz mı?”, IV. Din Şurası Bildirileri, s3?, [5] N. Subaşı, agm. s. 121, Örneğin, Bir çalışmada imam hatip liselerindeki sayısal değişimler uzun uzun ele alınmakta, bu kurumlardaki niceliksel değişimlerle ülkemizdeki siyasal gelişmeler arasında ısrarla ilişki kurulmaktadır. TESEV, 2004, s. 57-70; ayrıca bkz. İ. Bozan, Devlet ve Toplum Arasında Bir Okul: İmam Hatip Liseleri, Bir Kurum, Diyanet İşleri Başkanlığı, TESEV yay. 2007, s. 16-vd. Bundan sonraki atıflarda bu çalışma TESEV, 2007 olarak verilmiştir.