Tarım Alanlarında Tuzluluğun Belirlenmesinde Yeni Yaklaşımlar

ÖZET Yeryüzünde kurak ve yarı-kurak alanlarda yaygın olarak tuzluluk sorunuyla karşılaşılmaktadır. Tuzluluk nedeniyle her yıl kaybedilen alan oranı, sulamaya açılan alan oranını geçmiştir.  Tuzluluğun kontrol edilebilmesi için gerekli toprak ve su yönetim kararlarının alınması, tuzluluk düzeyinin ve yayılımının zamanında bilinmesini gerektirmektedir. Toprak tuzluluğu (ECe) geleneksel olarak, laboratuarda toprak saturasyon çamuru ekstraktının elektriksel iletkenliğinin ölçülmesi ile belirlenmektedir. Toprak tuzluluğu aynı zamanda toprak suyu örneğinden elektriksel iletkenlik ölçümü ile de bulunabilmektedir (ECw). Ancak klasik yöntemle toprak tuzluluğunun belirlenmesi çok zaman alıcı ve yorucu olması yanında tuzluluğun sürekli takip edilmesinin gerektiği büyük alanlarda pratik olmamaktadır. Alternatif olarak toprak tuzluluğu dolaylı şekilde, toprağın saturasyon çamuru elektriksel iletkenliğinin (ECp) arazide veya laboratuarda ölçülmesiyle veya toprağın hacimsel elektriksel iletkenliğinin (ECa) arazide ölçülmesiyle belirlenebilmektedir. ECa değeri arazide ya toprağa yerleştirilen elektrotlar yardımıyla veya elektromanyetik dalgalar yayan cihazlarla uzaktan algılamayla yoluyla ölçülebilmektedir.  Arazi ölçüm yöntemleri GIS tabanlı yapıldığı için tuzluluğun ölçüm yapılan alandaki yayılımı haritalanabilmekte ve yersel olarak değişimi değerlendirilebilmektedir. Arazide ECa ölçümünde kullanılan cihazlar pahalı olmasına karşın sağladığı yersel değişkenlik bilgileri nedeniyle son derece verimlidirler. Uygun yazılım ile ECp ve ECa ölçümleri toprak tuzluluğuna (ECe veya ECw) dönüştürülebilmektedir. Kullanılacak algılayıcılar ve yöntemler, tuzluluğu belirlemenin amacına, ele alınacak alanın büyüklüğüne, gerek duyulan ölçüm sıklığı ve sayısına, istenilen doğruluğa ve mevcut ekipman/insan kaynaklarına bağlı olarak belirlenmektedir. Bu çalışmada tuzluluğun belirlenmesinde son zamanlarda yaygın şekilde kullanılmakta olan elektrik ve elektromanyetik yöntemler ve algılayıcıları, hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır.   Anahtar kelimeler:  toprak tuzluluğu, EM38, dört prob, ECa, ECe, ESAP