An Evaluation on the Translations of the Book of Dede Korkut to Foreign Languages

ÖZ Türk edebiyatının başyapıtlarından, dünya edebiyatının da en önemli destani eserlerinden olan Dede Korkut Kitabı; edebiyat, dil bilimi, tarih, antropoloji ve halk bilimi açısından bir hazine niteli- ğindedir. Bu nedenledir ki Heinrich Friedrich von Diez’in (1751-1817) 1815 yılında Dede Korkut Ki- tabı’ndaki Tepego?z hika?yesini Almanca’ya çevirip yayımlamasının ardından geçen iki yüz yılda Dede Korkut Kitabı dünya çapında pek çok bilim insanının üzerinde çalıştığı bir eser olmuştur. Uluslararası kültür, edebiyat, sanat ve bilim dünyasında Dede Korkut Kitabı’na gösterilen bu ilgi, kitabın Alman- ca, Estonca, Farsça, Flemenkçe, Fransızca, İngilizce, İtalyanca, Japonca, Letonca, Litvanca, Macar- ca, Portekizce, Rumence, Rusça ve Sırpçaya çevrilmesini sağlamıştır. Bu çeviriler sayesinde kitap, pek çok farklı ulusun okurlarına ulaşmış belki de onların Türk kültürü ve edebî zevki ile ilk kez ta- nışmasını sağlamıştır. Ayrıca söz konusu yayınların çoğunun çeviri metinlerin yanında Dede Korkut Kitabı’nın ortaya çıkışı, dil özellikleri, dünya edebiyatındaki diğer destani eserlerle karşılaştırılması, Dede Korkut’un şahsiyeti, Oğuz Türkleri’nin tarihi ve sosyal yapısı ile ilgili yazıları da içermesi onlara Dede Korkut çalışmaları içerisinde birer kaynak kitap olma özelliği kazandırmıştır. Bu kitaplar, ya- yımlandıkları ülkede Dede Korkut’un sadece edebî bir eserin çevirisi olarak okurla buluşmasına değil, aynı zamanda akademik çevrelere tanıtılmasına da hizmet etmektedirler. Bu makalede, Dede Korkut Kitabı’nın 15 dilde yapılmış olan 24 adet çevirisinin künyeleri verilerek kısa tanıtımları yapılmıştır. Sonuç kısmında ise çevirilerin hangi kişi ya da kuruluşların öncülüğünde gerçekleştirildiği; yayınlar için seçilen başlıklarda ise “Dede Korkut Kitabı” ifadesinin ne şekillerde çevrildiği; yayınların içerikleri hakkında değerlendirmelere yer verilmiş, Dede Korkut Kitabı’nın daha geniş bir alanda tanınmasını sağlama noktasında hangi dillere çevrilmesinin yararlı olacağı konusunda öneriler sunulmuştur. Anahtar KelimelerABSTRACT The Book of Dede Korkut, one of the masterpieces of Turkish literature and the most significant epic works of the world literature is a treasure for the fields of literature, linguistics, history, anthropo- logy and folklore. Therefore, the Book of Dede Korkut has been a literary creation on which many scho- lars have studied for the past two hundred years since 1815 when Heinrich Friedrich von Diez (1751- 1817) translated and published the Cyclops story in German. This particular interest has resulted in the Book of Dede Korkut’s being translated into German, Estonian, Persian, Dutch, French, English, Italian, Japanese, Letonian, Lithuanian, Hungarian, Portuguese, Romanian, Russian and Serbian. Owing to these translations, the Book has reached many readers from different nations and maybe they have met Turkish culture and literary taste for the first time. Also, the fact that the translations contain articles on the creation and linguistic qualities of the Book of Dede Korkut and its comparison to other epic works of the World litearture; Dede Korkut’s personality and also inclusion of history and social structure of the Oghuz Turks make these stories sginificant recources within Dede Korkut studi- es. These publications, not only serve the Book of Dede Korkut to meet the readers as the translation of a literary work but also serve for the introduction of the Book to scholarly circles. In this article, the bibliographic information of 24 translations of the Book of Dede Korkut in 15 languages is given and the books are introduced. In the conclusion part, evaluations on the people and institutions who led the translations; how the expression “Dede Korkut Kitabı” was translated in the titles; the contents of the publications have been given and some proposals have been put forward on the future translations that will help the promotion of the Book in a broader area. Key Word