Egzersiz davranışını geliştirmede ve sürdürmede teorilerüstü model temelli girişimlerin değerlendirilmesi

Bu araştırmada, yetişkinlerde “Teorilerüstü Modele” dayalı hemşirelik girişimlerinin, egzersiz davranışlarını geliştirmeye yönelik etkisinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma, yetişkinler üzerinde tek grupta, öntest-sontest desenli, zaman dizisi tasarımlı, yarı deneysel bir izlem araştırması olarak yürütülmüştür. Araştırmanın evrenini Ocak-Ağustos 2008 tarihleri arasında Manisa Türk Telekom Müdürlüğü merkez birimlerde görev yapan 120 idari personel oluşturmuştur. Araştırma grubu, basit tesadüfi örneklem ile seçilmiştir (n=53). Verilerin analizi SPSS 15.0 paket programı kullanılarak yapılmıştır. Bireylerin sosyo-demografik verilerinin sayı ve yüzde dağılımları, her bir ölçek için puan ortalamalarının program öncesi ve sonrası karşılaştırılmasında “eşleştirilmiş t testi” (Paired Samples Test), davranış değişim aşamalarının grupiçi karşılaştırılması için “Friedman testi” ve “Wilcoxon İşaretli Sıra testi”, her bir ölçeğin kendi arasında ve ölçeklerarası karşılaştırmada, zaman değişimleri için (altı aylık izlem sürecindeki veriler), “repeated measures One Way Anova” analizi ile değerlendirilmiştir. Girişim uygulanmadan önce, bireylerin sosyo-demografik özellikleri TM kapsamında egzersiz değişim aşaması, değişim süreçleri ölçeği, öz-etkililik ve karar verme dengesi ölçeğine ilişkin bilgiler anket uygulamasıyla toplanmıştır. Ön izlem sonrası bireylere, “Teorilerüstü Model” temelli bireysel danışmanlık girişimi uygulanmıştır. Bilgilendirme ve danışmanlık girişiminden 1 ay, 3 ay ve 6 ay sonra izlemler devam etmiştir. Bireylerin yaş ortalaması 38.17± 8.22’dir. Bireylerin ön izlem, 2. izlem, 3. izlem ve son izlemde belirlenen değişim aşamaları arasındaki fark istatistiksel olarak ileri derecede anlamlı bulunmuştur (p<0.0001). Bireylerin %11.0’inin değişim aşamasında gerileme, %64.0’ünün değişim aşamasında ilerleme belirlenmiş ve %25.0’inde değişim aşamasında değişiklik olmamıştır. Girişim öncesinde ve sonrasında belirlenen değişim aşamaları arasındaki fark istatistiksel olarak ileri derecede anlamlı bulunmuştur (Z =-4.34, p<0.001). Grubun geneli ilerleme yönünde değişim göstermiştir Bireylerin ön izlem ve son izleminde egzersiz değişim süreçleri ölçeği genel puan ortalamaları (önce 78.58±22.37, sonra 99.84±18.50) arasında önemli bir fark olduğu saptanmıştır (p<0.0001). Girişim sonrası bireylerin egzersiz değişim süreçleri ölçeği davranışsal süreçler puan ortalamasının (52.56±12.61) deneyimsel süreçler puan ortalamasından (47.32±6.82) daha yüksek olduğu belirlenmiştir (p<0.0001). Bireylerin ön izlem ile son izlem öz-etkililik puan ortalamaları (önce 16.07±6.52, sonra 20.86±5.98) arasında önemli bir fark saptanmıştır (p<0.0001). Son izlemde özetkililik puanları artmıştır. Karar verme dengesi genel ölçek puan ortalamaları girişim öncesi 0.77±12.57, girişim sonrası 9.75±9.42 olarak bulunmuştur. Karar verme dengesi yarar algısı boyutu girişim öncesi 14.56±6.69, girişim sonrası 19.20±4.55, zarar algısı boyutu ise önce 13.79±6.15, sonra 9.45±5.17’dir. Bu sonuçlar doğrultusunda beklenildiği gibi “bilgilendirme ve danışmanlık girişimi sonrası bireylerin egzersiz karar verme dengesi puan ortalaması yarar algısı yönünde artış zarar algısı yönünde azalma göstermiştir (p<0.0001). Bireylerin girişim öncesi ve son izleminde (6.ay) egzersiz değişim aşamaları ile değişim süreçleri ve alt ölçek puan ortalamaları, karar verme dengesi ve alt ölçek puan ortalamaları ve öz-etkililik ölçeği puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak ileri derecede anlamlı bir fark olduğu saptanmıştır (p