Abdurehim Ötkür'ün İz Romanı'nın şahıs kadrosu üzerinde karşılaştırmalı bir inceleme

İz romanı hem Abdurehim Ötkür'ün yazın hayatında hem de Uygur modern edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Uygur Türklerinin Çin zulmü altında ezilmeleri ve isyan etmelerini anlatan tarihî roman, temelde zengin-fakir çatışmasına dayanmaktadır. Aynı şekilde Rus zulmü altında ezilen Kırım Türklerinin, Kırım Harbi sırasında yaşadıklarını anlatan Hilal Görününce romanında da zengin-fakir çatışması yer almaktadır. Bu çalışma Marksist kuram çerçevesinde İz ve Hilal Görününce romanlarındaki şahıs kadrosunun karşılaştırmalı incelemesini kapsamaktadır. Çalışma dâhilinde alıntılanan kısımların estetik aktarması da yapılmıştır. Ayrıca Modern Uygur Edebiyatı, Abdurehim Ötkür ve İz romanı hakkında edebiyat alanında Türkiye'de yapılmış çalışmaların sayısının az olması, bu konuyu ele almamızda önemli bir sebeptir. Çalışmamızın giriş bölümünde tarihî roman türü, İz romanı, Doğu Türkistan'ın siyasi tarihinde Kumul Çiftçiler Ayaklanması ve inceleme yöntemi hakkında bilgi verdik. Birinci bölümde modern Uygur Edebiyatı hakkında genel bir bilgi verip roman yazarı Abdurehim Ötkür'ün hayatı, edebi kişiliği ve eserlerini tanıttık. İkinci bölümde; İz romanının şahıs kadrosunu esas alarak, Marksist Eleştiri Kuramının ışığında bir sınıflandırma yaptık. Böylece "ezenler" ve "ezilenler" olarak iki ana başlık ortaya çıktı. "Ezenler" başlığı altında yöneticileri, beyleri, beyzadeleri, askerleri ve din adamlarını ele aldık. Bunlar; genel olarak çıkarları doğrultusunda hareket eden, para ve itibar kazanmayı hedef seçmiş, bu yolda her türlü ahlaksızlığı yapabilecek insanlardır. Parası ve gücü olmayan insanlara eziyet ederler. Kendilerinden güçlü olanlara ise yalakalık etmek ortak özellikleridir. "Ezilenler" başlığı altında ise köylüleri ve devrimcileri ele aldık. Bölgedeki neredeyse tek geçim kaynağının hayvancılık olması sebebiyle ezilen sınıfı meslek gruplarına göre ayırmak mümkün olamadı. Devrimcileri ise silahlı mücadeleye katıldıkları için farklı bir başlıkta ele almayı uygun gördük. Nitekim ezilen bütün köylüler silahlı mücadeleye katılmamıştır. Ezilen köylü sınıfa ve devrimcilere baktığımızda ise hemen hepsinin genel olarak iş gücü sebebiyle sömürüldüğünü görürüz. Şahın hayvanlarına karşılıksız olarak bakmanın haricinde, kimi köle olarak inşaatlarda zorla çalıştırılır, kimi ise haksız yere hapse atılıp mahkûm edilir. Devrimciler içerisinde erkekler, kadınlar ve aydınları ayrı başlıklar altında değerlendirdik. Nitekim kadınları Marksist feminist eleştiri yönteminin ölçütlerini kullanarak yorumlamayı seçtik. Aydınlar ise ikisinden farklı olmak üzere ele alınmıştır. Devrimciler içerisinde cesaretiyle ön plana çıkan birçok roman kişisi vardır. Bu durum da silahlı mücadelenin olmazsa olmazlarındandır. Ancak son derece saf ve iyi niyetli olan bu insanların yumuşak tabiatları sebebiyle çokça zarar gördükleri de romanda vurgulanan noktalardan biridir. Nitekim İz, sömürülenin kazandığı, mutlu sonla biten bir roman değildir. Gerçek hadiselerin konu edilmesi sebebiyle sömüren sınıfın zaferiyle son bulur. Ezilen devrimci sınıf öldürülerek ve sindirilerek isyan bastırılır. Çalışmamız genel bir değerlendirmenin yapıldığı sonuç kısmından sonra bibliyografya ile tamamlanmaktadır. Çalışmamızın Uygur Modern Edebiyat sahasında yapılacak çalışmalar için yarar sağlamasını temenni ediyoruz