2000 sonrası Türk belgesellerinde toplumsal bellek ve gerçeğin temsili

Binlerce yıl öncesinden bu güne taşıdığımız insanlık mirasımız şimdiki zamanımızı inşa ederken de geleceğimizi kurgularken de önemli bir belirleyen olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplumsal yapı ve yaşantılar içinde çoğu zaman bilinçli bir farkındalıkla algılamadığımız toplumsal belleğin iz ve etkileri, sistemin hegemonik güçleriyle birleştiğinde bireyin özgürlük arayışlarının ve bilinçlenmesinin, toplumsallaşmanın karşısında bir tehdit ve tehlike olarak durmaktadır. Toplumsal yaşantı içinde özellikle 'öteki' ile olan ilişkilerimizde stereotipler, önyargılar olarak karşımıza çıkan yüzlerce yıldır tekrarlanarak yeniden üretilen ve belleğimizi oluşturan değerler ve yargılar; yaşantımızı, başkalarıyla ilişkilerimizi ve gelecek tasavvurumuz etkilemekte ve belirlemektedir. Bilim, felsefe ve sanat, egemen sistemin bu tahakkümkar belirlemeciliğini aşmaya çalıştığımız alanlar. Karşı-hegemonik söylemlerin ve muhalif okumaların ve eylemlerin üretilmesine olanak verecek alanlar. Bu bağlamda belgesel sinema özellikle 20. Yüzyıl ortalarından itibaren muhalif karşı söylemler arayışında bir alan olarak görülmektedir. Belgesel sinema, majör tarihin ezberletilen, kanıksanmış öykülerinin dışındaki arayışlarıyla tarihin ve şimdinin başka türlü okunup, kurulabileceğini göstermeye çalışan bir kitle iletişim aracıdır. Uyutulan ve unutulan, belleklerden silinen gerçeklerin 'yeniden okunması, anımsanması ve kayıt altına alınması', belgesellerin temel işlevidir. Son yıllarda çekilen belgeseller, toplumsal belleğimize yer etmiş kimi konuların başka yerden okumalarını yaparak bize başka bir tarih de sunmaya çalışmaktadır. Özellikle günümüzde, çok sayıda belgeselin üretiliyor olması, belgesel sinemanın işlevine; tarih ,toplum ve bellekle ilişkisi açısından yeniden bakmayı gerekli kılmaktadır. Bunun bir rastlantıdan çok değişen toplumsal koşullar, sistem algısı, birey vs.yi de içine alan bir tartışmanın konusu olduğu açıktır