Ege Bölgesinde dışsatıma yönelik sofralık üzüm üretim ve pazarlama olanaklarının geliştirilmesi üzerine bir araştırma

Bu araştırmada Ege Bölgesinde sofralık üzüm üretim ve dışsatım durumu üretici ve firma düzeyinde incelenmiştir. Üretici düzeyinde elde edilen bulgular Manisa, Denizli, İzmir illerine bağlı köylerde bulunan 120 üreticiyle yapılan görüşmeler sonucu elde edilmiştir. Ege Bölgesinde faaliyet gösteren 25 adet firma ile yapılan görüşmeler ise firma düzeyinde elde edilen bulguları oluşturmuştur. Araştırmada üretici anketleri bağ alanı ve illere göre, firma anketleri 1500 ton altında ve üzerinde ve dışsatım yapılmasına göre oluşturulan gruplarda teknik ve ekonomik özellikler açısından değerlendirilmiştir. Dünyada ve Türkiyeʼde sofralık üzüm üretim ve dışsatımı 1990-2005 dönemi itibariyle incelenmiştir. Bölgede Manisa ve Denizli illerindeki tüm işletmelerde Sultani Çekirdeksiz üzüm çeşidi üretilirken İzmir ilinde %50 oranında Sultani Çekirdeksiz, %50 oranında da Alphonsée L., Razakı, gibi çeşitlerin üretildiği saptanmıştır. İncelenen işletmelerde; ortalama yaş üzüm üretim miktarı işletme bazında 58,53 ton olarak belirlenmiştir. Üretilen üzümün %68,64ʼünün sofralık olarak değerlendirildiği saptanmıştır. İşletmelerde üzüm üretim dalının dekara ortalama brüt marjı 677 YTL olarak hesaplanmıştır. İncelenen işletmelerde üzümün %55ʼinin doğrudan dışsatımcıya verildiği, komisyoncuya satış oranının %42 olduğu, perakendeciye satışın ise düşük oranda olduğu belirlenmiştir. İncelenen firmaların %56ʼsının sadece dışsatımcı olarak faaliyette bulunduğu, %44ʼünün ise sektörde dışsatım faaliyeti dışında işleyici ve komisyoncu olarak da faaliyette bulunduğu belirlenmiştir. İncelenen firmaların tamamında Sultani Çekirdeksiz üzüm çeşidinin dışsatımının yapıldığı %32,2ʼsinin bu çeşidin yanında diğer çeşitleri de pazarladığı belirlenmiştir. İncelenen firmaların %36ʼsının sadece AB pazarına, %32ʼsinin sadece Rusya pazarına dışsatım yaptıkları saptanmıştır. Araştırmada, üreticilerin dış pazarın talebine yönelik üretim yapmadıkları, kültürel uygulamalardaki teknik bilgi yetersizliğinden dolayı üretimde istenilen kaliteyi sağlayamadıkları, pazarlama konusunda da etkinliklerinin bulunmadığı ve bireysel davranmalarından dolayı fiyata müdahale edemedikleri sonucu ortaya çıkmıştır. Firma açısından ise kaliteli hammadde temininin en önemli sorun olduğu, bununla ilgili EUREPGAP sertifikası alma çalışmalarının başladığı ancak henüz yaygınlaşamadığı belirlenmiştir. Mevcut Sultani Çekirdeksiz üzüm çeşidinde kalite iyileştirilmesi yapılabildiği ve iyi tarım uygulamaları ile dış pazarın istediği şekilde üründe belli bir kalite güvencesi ve pazarlamada izlenebilirliğin gerçekleştirildiği durumda; mevcut pazarları korumada ve yeni pazarlar bulmada açılımlar sağlanabileceği sonucuna ulaşılmıştır