İnceleme-Metinler

Aral Gölü'nün güneyinde, Karakum ve Kızılkum Çölleri arasında yer alan Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti, Özbekistan'a bağlı muhtar bir cumhuriyettir. Yaşadıkları merkezî coğrafya nedeniyle Karakalpak kültürü gibi, Karakalpak efsaneleri de geniş ve zengin Türk kültürünün de âdeta bir yansımasını oluşturmaktadır. Karakalpak efsaneleri üzerinde yapılacak çalışmalar, hem Karakalpak Türklerinin hem de Türk Dünyasının tecrübeleri, inançları ve hayat görüşünün tespit edilmesinde sayısız faydalar içermektedir. Buna karşın, Karakalpak efsaneleri üzerine Türkiye'de hazırlanmış araştırmaların bulunmaması, bu çalışmanın şeklinin belirlenmesinde etkili olmuştur. Çalışmamızın Giriş kısmında efsanelere kaynaklık eden ve Karakalpak Türkleri ve Karakalpakistan hakkında kısa ve tanıtıcı bilgi verilmiştir. Birinci Bölüm'de öncelikle Karakalpakistan'da yapılan folklor çalışmaları kronolojik olarak değerlendirilmiş, ardından Karakalpak folklor türlerinin tasnifi hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra ise, Karakalpak folkloru içinde önemli bir yere sahip olan sözlü türler üzerinde durulmuştur. İkinci Bölüm'de öncelikle efsane türünün ?tanım? ve ?tasnif? sorunu üzerinde durulmuştur, ardından Karakalpak efsanelerini tanımı ve tasnifi yapılmıştır. Daha sonra efsane türün, sözlü kültür ortamı ve anlatıma dayalı diğer türlerle ilişkisi değerlendirilmiş, son olarak da efsane, tarih ve inanç ilişkisi üzerinde durulmuştur. Üçüncü Bölüm'de ise efsane türünün yapı, konu ve işlev özellikleri, Karakalpak efsanelerinin motif yapısı ve efsanelerin kültürel yapıyla ilişkisi değerlendirilmiştir. Dördüncü Bölüm'de, çeşitli yazılı kaynaklardan tespit ettiğimiz yetmiş üç Karakalpak efsanesinin, öncelikle Karakalpak Türkçesi metinlerine, ardından da Türkiye Türkçesine aktarmalarına yer verilmiştir. Sonuç kısmında, çalışmanın diğer bölüm ve kısımlarında yaptığımız tespitler, elde ettiğimiz bulgular ve sonuçlar toplu olarak değerlendirilmiştir. Çalışma; Bibliyografya, Dizin ve Ekler kısımları ile tamamlanmıştır