Şiddet karşıtı programlı eğitimin öğrencilerin çatışma çözümleri, şiddet eğilimleri ve davranışlarına yansıması

Birçok genç, çatışmayı çözmede en etkili yolun şiddet olduğuna inanmaktadır. Araştırmalar, şiddete ve saldırganlığa yönelik davranışların yaşamın erken dönemlerinde öğrenildiğini göstermektedir. Banduraʼnın “Sosyal Öğrenme Teorisi”nde de belirttiği gibi saldırganlık kadar saldırgan olmama da öğrenilebilir bir davranıştır. Ciddi şiddet davranışları uygular hale gelmeden önce, erken okul yıllarında daha genç çocuklara yönelik yapıcı çatışma çözüm yöntemleri ve şiddeti önleme programlarının geliştirilmesi önemle üzerinde durulması gereken bir konu olmuştur. Bu gerçekten yola çıkarak; “Okul sağlığı hizmetlerine yönelik ilköğretim öğrenci grubu için geliştirilen Şiddet Karşıtı Eğitim Programıʼnın (ŞKEP) öğrencilerin çatışma çözümleri, şiddet eğilimleri ve davranışları üzerine etkisini" saptamak amacıyla bu araştırma planlanmıştır. Ön-test son-test kontrol gruplu gerçek deneme modeli şeklinde düzenlenen araştırma, İzmir İli Bornova İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüʼne bağlı, Ferit Bahriye Ergil İlköğretim Okuluʼnda 21 Kasım 2001- 01 Temmuz 2002 tarihleri arasında yürütülmüştür. Okul ya da okul çevresinde şiddet olaylarının sık görüldüğü düşünülen ve şiddet karşıtı eğitim programının uygulanmasında okul yönetimi ve öğretmenlerin işbirliği sağlanan okul, olasılıksız örneklem yöntemlerinden amaca uygun (purposive) örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Araştırma yedinci sınıf öğrencileri ile yürütülmüştür. Deney ve kontrol grubu öğrencilerinin etkileşimlerini engellemek için sabahçı sınıflardan bir sınıf (42 öğrenci) deney, öğlenci sınıflardan bir sınıf (36 öğrenci) kontrol grubu olarak belirlenmiştir. Araştırma verileri kalitatif ve kantitatif veri toplama yöntemleri kullanılarak toplanmıştır. Kalitatif veri toplama yöntemlerinden görüşme ve gözlem; kantitatif görüşme yöntemlerinden anket formu kullanılmıştır. Deney ve kontrol grubu öğrencilere Eğitim öncesi ve sonrası Öğrenci Sosyo-demografik, Şiddet Davranışlarında Etkili Faktörlerin Belirlenmesi Veri Formu, Öğrencinin Çatışma Çözme Yaklaşımının Belirlenmesine Yönelik Senaryo, Şiddet Eğilim Ölçeği ve Şiddet Davranış Sıklığı Ölçeği uygulanmıştır. Öğrencilerin şiddet davranışları eğitim öncesi ve eğitim sonrası dönemde öğretmenler tarafından gözlemlenmiştir. Deney grubu öğrencilerine, gençleri tehdit eden şiddet davranışlarını azaltmak için, şiddet ve saldırganlık konularında tanımlayıcı bilgi, alternatif çatışma çözüm yöntemleri ve şiddet içermeyen güvenli okulları ve sonuçta toplumu geliştirmeyi cxlvii amaçlamayan Şiddeti Karşıtı Eğitim Programı uygulanmış, kontrol grubuna da konu ile ilgili hazırlanan eğitim broşürü verilmiştir. Eğitim Programı haftada iki ders saati olmak üzere beş hafta sürmüştür. Deney grubu öğrencilerin yaş ortalaması 13.21±0.47, kontrol grubu öğrencilerin yaş ortalaması 13.33±0.79ʼtür. Deney ve kontrol grubu öğrencilerin çoğunlukla (%78.6, %86.1) çekirdek aile yapısında ve orta gelir düzeyde (%59.5ʼi, %52.8) ailelere sahip oldukları saptanmıştır. Öğrencilerin çoğunluğunun annelerinin herhangi bir işte çalışmadığı, babaların da yarısından fazlasının örgütlü, merkezi iş kollarında çalıştığı görülmüştür. Annelerin eğitim düzeylerinin düşük olması nedeniyle temizlikçilik, çocuk bakıcılığı gibi marjinal iş kollarında çalıştıkları saptanmıştır. Eğitim öncesinde deney ve kontrol grubu öğrencilerin çatışma çözüm, şiddet eğilim ve şiddet davranış puan ortalamaları arasında fark bulunmamıştır. Eğitim sonrasında, deney ve kontrol grubu öğrencilerin çatışma çözüm puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunurken (t=0.020, p 0.05) karşın, öğretmenlerin yaptıkları gözlemlerde, eğitim sonrası öğrencilerin şiddet davranışlarında belirgin bir azalmanın olduğu saptanmıştır. Kız öğrencilerin daha yapıcı çatışma çözümleri kullandığı, erkeklerin şiddet eğilim ve şiddet davranış puanlarının daha yüksek olduğu saptanmıştır. Yapılan istatistiksel analizde de öğrencilerin cinsiyetleri ile çatışma çözüm, şiddet eğilim ve şiddet davranışları arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Öğrencilerin anne ve babalarından fiziksel şiddet görmeleri ile çatışma çözüm, şiddet eğilim ve şiddet davranış puanları arasında anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Tüm bulgular sonucunda, okulda şiddetin önlenmesine yönelik bir eğitim programı düzenlendiği takdirde öğrencilerin daha yapıcı çatışma çözüm yaklaşımları kullanacağı, şiddet eğilim ve şiddet davranışlarında azalma olacağı; böylece daha güvenli ve şiddet içermeyen bir okul ortamının sağlanacağı ortaya konmuştur