Deneysel temas tipi yanıklarda acil uygulanan tedavi yöntemlerinin yara iyileşmesi üzerine etkilerinin Hypericum perforatum (sarı kantaron) tedavisi ile karşılaştırılması

AMAÇ: Türkiye'de yöresel olarak binbirdelik otu, kan otu, kılıç otu, mayasıl otu, yara otu, kuzu kıran ve İngilizcede St. John's wort adıyla bilinen Hypericum perforatum L., Hypericaceae familyasına dahil ve Avrupa, Asya, Kuzey Afrika ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yetişen çok yıllıklı bir ottur. H.perforatum yüzyıllardır tıbbi amaçla kullanılmaktadır. Gerard, 1633'te H.perforatum L.'nin yara iyi edici olarak yanık tedavisinde ve zehirli hayvanlar ısırdığı zaman kullanıldığını ifade etmiştir. 1619 yılında yazılan ilk farmakopede sarı kantaronun çiçeklerinden elde edilen yağdan bahsedilmiştir. H.perforatum üzerinde yapılan farmakolojik çalışmalar çoğunlukla bitkinin hyperisin (Hy) ve hyperforinden kaynaklanan antidepresan etkisi üzerinedir. Yakın dönemde hafif ve orta şiddette depresyon için kullanımı dikkat çekmiştir. Yapılan araştırmalarda bu bitkinin antitümör, antiviral, antimikrobiyal, antibakteriyel, analjezik, hepatoprotektif etkilerinin de olduğu belirtilmiştir. H.perforatum'dan ekstre edilen etken madde hyperisinin çok sayıda virüse karşı etkili olmasından dolayı AIDS tedavisinde kullanılabileceği belirlenmiştir. Ancak H.perforatum'un antiinflamatuar, antimikrobiyal ve yara iyileştirici etkileri daha güçlüdür. Sadece bir kaç çalışmada, sistemik uygulamayı takiben in-vivo anti-inflamatuar özellikleri belgelenmiştir. İn-vitro çalışmalar H.perforatum ekstresi ya da içeriklerinin inflamatuar reaksiyon sürecindeki bazı basamakları inhibe ettiğini göstermiştir. Özellikle H.perforatum ekstresi serbest radikal üretimini, myeloperoksidaz, siklooksijenaz-1, 5-lipoksijenaz ve indüklenebilir siklooksijenaz ve nitrik oksit sentaz basamaklarını inhibe eder. Yapılan literatür taramasında yanık hastalarında veya deneysel yanık modellerinde H.perforatum' un etkisi üzerine klinik ve deneysel çalışmaların oldukça az ve yetersiz olduğu dikkat çekmektedir. Bu nedenle uzun zamandır yanık ve yara iyileşmesi üzerine etkili olduğu düşünülen H.perforatum'un deneysel temas tipi yanıklarda yara iyileşmesi üzerine etkili olup olmadığının belirlenmesi ve diğer yanık tedavileriyle karşılaştırılması amaçlanmıştır. YÖNTEM: Bu çalışmanın deneysel araştırma kısmı Ege Üniversitesi Deneysel Araştırma ve Hayvan Laboratuvarı{nda, histopatolojik araştırmaları ise Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Ana Bilim Dalı{nda yapıldı. Çalışmada her iki eşeyden, 250-350 gr ağırlığında 35 adet sağlıklı Sprague-Dawley sıçanlar kullanıldı. Genel anestezi sağlandıktan sonra sıçanların sırt bölgelerinde 4{604}4 cm' lik deri alanı traş bıçağı ile kıllardan arındırıldı. Yanık modelinin yapılabilmesi için 4{604}4 cm metal düzgün yüzeyli alanı ve bu alanın tam ortasından yukarıya doğru dik şekilde çıkan 20 cm boyunda tutacak bölümü olan 85 gram ağırlığında metal damga kullanıldı. 100 oC'de kaynayan suda 15 saniye ısıtılan metal damganın yalnızca traşlanan alana, dik şekilde basınç uygulanmaksızın sadece yerçekimi etkisiyle direkt teması ile deneysel temas tipi yanık oluşturuldu ve bir dakika sonra 50 cc SF ile 3 dakika boyunca irrigasyon sağlandı. Daha sonra gruplarda planlanan işlemler her bir gruba ayrı ayrı sırası ile gerçekleştirildi. Birinci grup (Grup 1) kontrol grubu olup herhangi bir işlem veya tedavi uygulanmadı. İkinci gruba (Grup 2) temas yanığı oluştuktan ve SF ile irrigasyondan sonra herhangi bir tedavi metodu uygulanmadı. Üçüncü gruba (Grup 3) topikal gümüş sülfadiazin günde dört defa (altı saatte bir) uygulandı. Dördüncü gruba (grup 4) hazırlanan topikal H.perforatum günde dört defa (altı saatte bir) uygulandı. Beşinci gruba (grup 5) hazırlanan boş jel günde dört defa (altı saatte bir) uygulandı. BULGULAR: Çalışmada genel sıvı kaybını anlayabilmek için sıçanların 0. ve 24. saatlerdeki ağırlıkları ölçüldü. Sonuçta gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı ağırlık farkı saptanmadı. Dokularda oluşan değişiklikleri değerlendirmek için alınan tam kat deri örneklerinin histopatolojik analizinde yanık uygulanan gruplar arasında PMNL infiltrasyonu açısından anlamlı farklılık görülmedi. Tüm gruplarda bakılan zaman içinde ödem miktarı azalmaktaydı ve tedavi uygulanan grupların birbirleri ile aralarında anlamlı fark saptanmadı. Buna karşın yanık grubu ile grup 3, 4, 5 arasında yalnızca topikal H.perforatum grubunda 24. saatte istatistiksel olarak anlamlı fark saptandı (p<0,05). Tüm gruplarda bakılan zaman içinde yanık iyileşmesinde önemli bir kriter olan kollojen diskolorizasyonunun azaldığı, ancak yalnızca topikal H.perforatum grubunda 24. saatte kollojen diskolorizasyonunun yanık modeli uygulanan diğer gruplara göre istatistiksel olarak anlamlı derecede azaldığı görüldü (p<0,05). Damar hasarlanmasının 4. saatte tüm gruplar arasında benzer düzeyde iken 8.saatte ise topikal H.perforatum grubunda diğer tedavi gruplarına göre istatistiksel olarak anlamlı derecede azaldığı görüldü (p<0,05). Yine yara iyileşmesinde önemli bir kriter olan kıl kökü hasarlanması ve gl.sebasea hasarlanmasının 4-8-24. saatlerde topikal H.perforatum grubunda yanık modeli uygulanan tüm gruplara göre istatistiksel olarak anlamlı derecede azaldığı görüldü (p<0,05). Bu çalışmada her gruba ait her bir hayvandan elde edilen 5'er preperatın tamamında damar, kıl kökü ve dejenere kıl kökü sayım işlemi gerçekleştirildi. Toplam kıl kökü sayısının 8. ve 24. saatlerde topikal H.perforatum grubunda yanık modeli uygulanan tüm gruplara göre daha fazla olduğu görüldü. Dejenere kıl kökü sayısının grup1, 2 ve 3'te 4-8-24.saate doğru gittikçe arttığı, topikal H.perforatum grubunda 4-8- 24.saate doğru gittikçe azaldığı ve bu azalmanın 4 ve 8.saatte istatistiksel olarak anlamlı olduğu görüldü (p<0,05). Grup 5'te ise 4-8-24.saatler arasında anlamlı farklılık saptanmadı. Damar sayısının grup 2 ile tedavi uygulanan gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı derecede farklı olduğu saptandı (p<0,05). Ancak tedavi grupları arasında yalnızca topikal H.perforatum grubunda damar sayısının diğer tedavi gruplarına göre istatistiksel olarak anlamlı derecede farklı olduğu görüldü (p<0,05). Tüm bu bulgular 4-8-24. saatlerde topikal H.perforatum tedavisinin diğer tüm tedavi gruplarına göre kıl kökü dejenerasyonunu azalttığını, toplam kıl kökü sayısını koruduğunu ve damar sayısını koruduğunu göstermektedir. Bu çalışmada her gruba ait tüm hayvanlardan elde edilmiş biyopsi materyallerinden, her hayvana ait dokudan 5'er histolojik kesit alındı ve her bir preperatta randomize 20 farklı alandaki epidermis kalınlıkları alınıp aritmetik ortalama sonuçları yazıldı ve istatistiksel olarak değerlendirildi. Epidermis kalınlığının 24. saatte topikal H.perforatum tedavisi alan grupta kontrol grubuna yakın derecede korunduğu ve bunun yanık modeli uygulanan diğer gruplar ile anlamlı ölçüde farklı olduğu görüldü (p