Sigara içme alışkanlığı olan adölesanlarda karşıt olumlu davranış geliştirmeye yönelik hemşirelik girişimlerinin etkinliğinin değerlendirilmesi

Teorilerüstü modelde; değişim aşamaları, karar verme dengesi ve özetkililiğin oluşturduğu organizasyonel bir şema kullanılarak, birey-problem etkileşim örüntüleri ve problem çözme stratejileri ortaya konmaktadır. Bu değişkenlerin her biri, bireyin isteyerek davranış değişikliğini gerçekleştirmesini, bağımsız bir değişken olarak etkilemektedir. Sigara içme davranışında da, değişim aşamaları, karar verme dengesi ve öz-etkililik etkileşim içinde olan değişkenlerdir. Sigara içen adölesan yaş grubu asker öğrencilere yönelik “Sigara Karşıtı Bilgilendirme ve Danışmanlık Programı” kapsamında gerçekleştirilen hemşirelik girişimlerinin, karşıt olumlu davranış geliştirmeye yönelik etkililiğinin Teorilerüstü Model temelinde değerlendirilmesi amacıyla bu araştırma planlanmıştır. Araştırma, girişimin kesildiği ön-test son-test düzenli izlem araştırması olarak düzenlenmiştir. İzmir Hava Sınıf Okulları ve Teknik Eğitim Merkezi Komutanlığıʼna bağlı Hava Astsubay Meslek Yüksekokulu ve Sınıf Okulları Komutanlığıʼnda Aralık 2004-Haziran 2005 tarihleri arasında yürütülmüştür. Araştırmanın referans populasyonunu 2004-2005 öğretim döneminde Hava Astsubay Meslek Yüksekokuluʼnda eğitim gören ikinci sınıf öğrenciler (820) oluşturmuştur. Yapılan ön çalışma sonucunda, sigara içen öğrenci oranı (her gün düzenli en az bir sigara içen) %28 olarak belirlenmiştir. Araştırma evreni (deney populasyonu) 226 öğrenciden oluşmaktadır. Bu öğrencilerin okullara göre dağılımında, sigara içen öğrenci sayısının yoğunluğuna göre ilk sırada yer alan Uçak Bakım Okulu, amaca yönelik örnekleme yöntemi ile araştırma grubunun seçileceği okul olarak belirlenmiştir. Bu okuldan 36 kişilik araştırma grubu, basit tesadüfi örneklemle seçilmiştir. Araştırma grubundaki öğrencilere yönelik “Sigara Karşıtı Bilgilendirme ve Danışmanlık Programı” 23.Aralık.2004 / 27.Ocak.2005 tarihleri arasında haftada bir gün 45ʼer dakikalık iki oturum şeklinde 16.00-16.45 ve 17.00-17.45 saatleri arasında altı hafta süreyle yürütülmüştür. Program uygulanmadan önce, öğrencilerin sosyo-demografik özellikleri ve sigara içme öyküsü, nikotin bağımlılık düzeyi, TM kapsamında değişim aşaması, sigara karar verme dengesi ve sigara öz-etkililik düzeyine ilişkin bilgiler (ön testler) anket uygulamasıyla toplanmıştır. Bilgilendirme ve danışmanlık programının bitiminden bir hafta sonra, 1 ay, 3 ay ve 6 ay sonra araştırma grubuna yönelik izlemler devam etmiştir. Bu izlemler, programın bitiminden bir hafta sonra nikotin bağımlılık düzeyi, değişim aşaması soruları, sigara karar verme dengesi ölçeği ve sigara öz-etkililik ölçeğinin uygulanması (son testler) ve programdan sonra 1., 3. ve 6. aylarda grup görüşmesiyle nokta izlemi şeklinde yapılmıştır. Öğrencilerin yaş ortalaması 19.36±0.79ʼdur. Öğrencilerin ilk sigara içme yaş ortalaması 15.64±2.24ʼtür. Öğrencilerin program öncesindeki nikotin bağımlılık puan ortalamaları (önce 3.47±2.23, sonra 1.72±1.71) program sonunda anlamlı bir şekilde azalmıştır (p<0.01). Öğrencilerin öz-etkililik puan ortalamalarında istenilen artış gerçekleşmiştir (önce 2.50±0.57, sonra 2.99±0.71, p<0.01). Program öncesi ve sonrasında öğrencilerin sigara karar verme dengesi genel puan ortalamaları arasında beklenildiği gibi zarar algısında artma yönünde bir fark saptanmıştır (p