Zeybeklik kurumu ve zeybek oyunları

Zeybeklik kurumu, belirli bir hiyerarşik çete düzeni içerisinde, kendine özgü sosyal kuralları olan, diğer sosyal topluluklardan farklı yaşam tarzına sahip bir ʻToplumsal Eşkıyalıkʼ kurumudur. Sağlam, koruyucu anlamına gelen ʻSaybekʼ kelimesi zaman içerisinde ʻZeybekʼ kelimesine dönüşmüştür. Zeybekler köken olarak Türkmen ve Yörük topluluklardır ve Orta Asyaʼdan göç ederek Ege denizi kıyılarına yerleşmişlerdir. Zeybeklerin daha önce içerisinde yer aldıkları sosyal toplulukların kültürel değerlerini bünyelerinde yaşatmalarının yanı sıra, yalnızca zeybeklik kurumuna özgü folklorik zenginliklerin olduğu tespit edilmiştir. Zeybek oyunları Türkiyeʼnin Batısından Doğusuna doğru azalan bir etkiyle Ege Bölgesinin tamamında Akdeniz bölgesinin büyük bir bölümünde Marmara bölgesinin ağırlıklı Anadolu yakasında, Batı Karadeniz ve İç Anadoluʼnun bazı bölgelerinde yaygın olarak oynanmaktadır. Sosyal şartların değişmesi nedeniyle dağa çıkan zeybeklerin oynadıkları oyunlar doğal olarak konularını ve yapısını, içinde bulundukları sosyal ve ekolojik çevre unsurlarıyla belirlemektedir. Bu yapılanmasıyla köylü halkın oyun tarzından farklı bir oyun tavrı gösterebilmektedir. Geçmişi denizci Türk toplumlarına dayanan zeybeklerin, zaman içerisinde kara savaşçısına dönüşmesi nedeniyle yeni koşullara uygun olarak kıyafetlerinde bir takım değişikliler görülmektedir. Zeybek giyim kuşamında görülen ihtişam, halktan farklı, her yönden onlardan daha üstün olduklarını gösterecek bir şekildedir. Zeybek oyun ezgilerinin tamamı 9 zamanlı usulün (3,2,2,2) ve (2,2,2,3) tiplerinden oluşmaktadır. Zeybek oyunları genelde davul ve zurna eşliğinde çoğunlukla solo olarak oynanır. Zeybeklerin kendi aralarında düzenledikleri eğlencelerinde ise, üzerlerine asılı bir şekilde kolayca her yere taşınabilen curayı çalmayı tercih ettikleri görülür