Acil servise başvuran yatağa bağımlı (bakıma muhtaç) hastaların sağlık ve sosyal gereksinimlerinin değerlendirilmesi

Amaç: Günümüzde, yaşam süresinin uzaması ve kronik hastalıkların yaygınlaşması sebebiyle yatağa bağımlı ve bakıma muhtaç olan hasta popülasyonu giderek artmaktadır. Bakıma muhtaç hasta grubu, hem kendilerinin hem de hasta yakınlarının yaşadıkları zorluklar, hastaların acil servislerde bakımları, hastaneye yatış ve tedavileri açısından oldukça az sayıda çalışmayla incelenmiştir. Yaşanan problemler acil tıp literatüründe daha önce hiçbir çalışmada tanımlanmamıştır. Çalışmanın birincil amacı, çeşitli hastalıklardan ötürü bakıma muhtaç hale gelmiş olan hastaların acil servis başvuru nedenlerinin, saptanan hastalıkların ve prognozlarının incelenmesidir. Çalışmanın ikincil amaçları ise bakım hastalarının yakınlarının bakım bilgi ve becerilerinin ve yaşadıkları zorlukların anket aracılığıyla saptanmasıdır. Gereç Yöntem: Analitik kesitsel çalışma yıllık hasta sayısı 120 000 olan Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalında tasarlandı. Evde bakımla ilgili literatür incelendiğinde bu hasta grubunun hastalığı nedeniyle bakıma muhtaç ve kendi başına işlerini yapamayan, kendi başına hastaneye gelemeyecek bireylerden oluştuğu saptandı. Bu hasta grubu prospektif olarak incelendi. Bu nedenle acil servise başvuran bakım hastalarının (terminal dönem malignensiler, serebrovasküler olay nedeniyle yatalak, ileri evre Alzheimer, morbid obezite, evde oksijen konsantratörü ve nebül cihazı gereksinimi olan kronik obstruktif akciğer hastalığı hastaları, AHA sınıflamasına göre Evre D (son dönem) konjestif kalp yetmezliği, serebral palsili yatalak hasta, ileri evre mental retardasyon, herhangi bir nedenle yatalak hastalar, travma sonrası femur fraktürü, vertebra fraktürü gibi nedenlerle kalıcı olarak yatağa bağımlı olan hastalar) acil servis başvuruları prospektif olarak 3 aylık bir süreyle incelendi. Başvuru nedenleri, hastanın cinsiyeti, yaşı mevcut hastalıkları, acil servise başvuru şikayetleri, saptanan hastalıklar ve prognozları, acil servis sonlanımı incelendi. Hastaya bakım veren kişi ile yapılan ankette ise bakım veren kişinin bakım ile ilgili bilgisi ve yaşadığı maddi-manevi yük sorgulandı. Elde edilen veriler istatistik paket programına aktarılarak gerekli analizler yapıldı. Bulgular: Hastaların yaş ortalamasının 71,78 ± 15,1 (18 - 100) olduğu, acil servise en sık nefes darlığı ve ya genel durum bozukluğu şikayetiyle başvurdukları, acil servise ulaşımlarının gelişte ambulans ile dönüşte ise özel araç ile sağlandığı, acil servise başvuru ve taburculuk saatlerinin çoğunlukla mesai saatlerine denk geldiği saptandı. Hastalara bakım veren kişilerin çoğunlukla kadın aile bireyleri olduğu ve Zarit Hasta Bakıcı Yük Skalası'na göre bakım veren bireylerin %24,8'i nin ağır, %15,4'ünün orta derecede yük altında hissettiği saptandı. Bakım veren bireylerin hasta bakımı ile ilgili yeterince bilgi sahibi olmadıkları, evde bakım hizmetlerinden yararlanamadıkları ve kendilerine yardımcı olacak birine ihtiyaç duydukları saptandı. Tartışma ve sonuç: Bakım hastalarının evde bakım hizmetlerinden yararlanamamaları ve bakım verenlerin hasta bakımı ile ilgili yeterli bilgi sahibi olmaması, hasta bakımıyla ilgili aksaklıklara ve hastaların çeşitli komplikasyonlara maruz kalmalarına neden olmaktadır. Bunun doğal bir sonucu olarak bakım hastaları daha sık olarak acil servise getirilmektedir. Bu durum, acil servis yoğunluğunu arttırdığı gibi, sağlık sisteminde de yüksek maliyetlere neden olmaktadır. Maliyetin yanısıra bu durum hem hasta hem de hasta yakınları için zorluk yaratmaktadır çünkü immobil ya da destekle yürüyen hastanın nakli ile ilgili zorluklar çoktur. Hastalar acil servise ambulansla getirilmekte, dolayısıyla acil servise getirilirken çoğunlukla sıkıntı çekmemekte ancak hastaneden taburcu olurken nakil konusunda zorluk çekmektedirler. Tüm bu sorunlar göz önüne alındığında, en akılcı çözümün evde bakım hizmetlerinin etkin işlemesi olduğu aşikardır. Bu sayede, hastanın düzenli aralıklarla evde değerlendirilmesi sağlanacak ve sorunlar oluşmadan farkedilecek ve önlemler alınabilecektir. Ayrıca bu sayede hasta yakınları hasta bakımı ile ilgili bilgilendirilebilir ve onlara destek olunabilir, bu da önemli bir sorun olan bakım verici yükünü azaltmakta yardımcı olacaktır. Sonuç olarak da bakım hastalarının yaşadıkları sorunların büyük kısmı ortadan kalkacaktır