Mirza Bala Mehmetzâde'nin hayatı, faaliyetleri ve düşünceleri

Tarih, Türkiye'nin sınırları dışında yaşayan Türk Soylu insanların başları her sıkıştığında kucak açan sığınakları- son yurtları" olduğunu kaydeder.Bağımsız Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (1918-1920)'nin Bolşevik'ler tarafından işgal edilmesiyle "Bağımsızlık" Önderleri ülke dışına çıkmak zorunda kalmışlardır.Mirza Bala Mehmedzade ilk zamanlar Azerbaycan'da Müsavat Partisi Gizli İstiklal Komitesi'nin Rehberliğini de yapmıştır.Bolşevik'lerin baskısı sonucu önce İran'a oradan da Türkiye'ye gelmiştir.Azerbaycan Bağımsızlık hareketi uğrunda dergi ve gazetelerde binin üzerinde makaleler yayınlamıştır.Ayrıca yayınladığı kitaplarda, Azerbaycan Kültürüne ışık vermiş.Bağımsızlık Hareketinin bir ideologu durumuna yükselmiştir.Mirza Bala Mehmetzade'nin hayatı, eserleri, faaliyetleri adlı bu çalışmamızda onun sosyal kültürel ve siyasi düşünleri ile yaşadığı dönemlerde Rus esiri milletlerin, Azerbaycan ve Türkiye'nin önemli meselelerine dair ortaya koyduğu görüşleri tespit edilmeye çalışılmıştır.Kitaplarının yanı sıra Yeni Kafkasya, Odlu Yurd, Azeri Türk, Kurtuluş, Azerbaycan Yurt Bilgisi, Azerbaycan kültür Dergisi, Dergi, Tanin, Tasvir, Bildiriş, Cumhuriyet ve Milliyet gibi yayın organlarında yer alan makalelerinin tamamı derlenerek bibligyoğrafyası çıkarılmıştır.Liberal Batı tarzı Demokrasi görüşlerinin yanında akılcı bir Türkçülüğü de benimseyen Mirza Bala, Sovyet Komünizminin uyguladığı zulümleri sistemli bir şekilde Batıya aktarmıştır.Almanya'da ki Sovyetler Birliğini Öğrenme Enstitüsü'nün Direktörlüğüne kadar yükselmiş, Enstitü'nün yayın organı olan Dergi mecmuasında baş yazarlıkta yapmıştır.Müsavat Partisi Genel Başkınlığı görevini de yürüten Mirza Bala dil, edebiyat, kültür ve sanatta milliği savunmuştur.Atatürk'ün kurduğu Türkiye'yi Türk dünyasına örnek gösteren Mirza Bala daha 1927 yılında yazdığı Ermeniler ve İran isimli kitabıyla, Türk Dünyası'nın Milli Problerine dikkat çekmiştir